Document Abraham Tempelaers van 1610 t/m 1675 In Wikipedia.

• 1610
• De opvattingen van de remonstranten worden vastgelegd in de vijf artikelen van de remonstranten.
• 7 – Galilei ontdekt de 4 grootste manen van Jupiter. Deze zullen later van Simon Marius de namen Io, Europa, Ganymedes en Callisto ontvangen. In hetzelfde jaar ontdekt hij dat de binnenplaneten schijngestalten vertonen.
• 23 – De Emerentiavloed of Pontiaansvloed doet grote delen van Holland, Friesland, Groningen, Overijssel, Gelderland overstromen. De schade is enorm.
• februari
• 2 – Ontstaan van de Haarsteegse Wiel.
• mei
• 14 – Koning Hendrik IV van Frankrijk wordt vermoord. Lodewijk XIII volgt zijn vader op. Omdat hij nog maar 9 jaar oud is, wordt de taak waargenomen door zijn moeder Maria de Medici.
• juni
• 16 De Orde van Maria Visitatie wordt gesticht door Franciscus van Sales en Johanna Francisca de Chantal.
• september
• 2 – De stad Gulik wordt bij verdrag overgedragen na een vijf weken lange belegering door Maurits van Nassau, de latere prins van Oranje.
• 19 – Begin van het heksenproces van Bredevoort, waarin tien “heksen” tot de brandstapel worden veroordeeld.
• december
• 24 – De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden gaat diplomatieke betrekkingen aan met Marokko.
• zonder datum
• Harpert Maartensz Tromp, de vader van Maarten Harpertsz Tromp sneuvelt met zijn zoon aan boord, op weg naar Guinee tegen een Engelse zeerover en de jonge Maarten wordt 3 jaar lang als kajuitsjongen gevangen gehouden aan boord van de Engelsman.
• Filips Willem van Oranje neemt na 25 jaar zijn plaats in als heer van Breda. Hij herstelt de Roomse Kerk, maar respecteert de machtspositie van de gereformeerde kerk.
• De Engelsman Henry Hudson, in dienst van de VOC, ontdekt Hudson Straat en later ook de Hudsonbaai.
• In Rusland wordt Basilius IV (of Vasili IV) opgevolgd door Wladislaus Wasa maar deze neemt de benoeming niet aan.
• Instelling van een vaste dienst per postkoets, de eerste ter wereld, tussen Edinburgh en Leith in Schotland.
• 1611
• mei
• Pinksteren – Eerste dienst in de Zuiderkerk (Amsterdam), de eerste door de protestanten gebouwde kerk.
• juli
• 12 – Het Eeuwig Edict van 1611 wordt uitgevaardigd door de aartshertogen Albrecht en Isabella. Het is de eerste aanzet tot een algemeen wetboek in de Zuidelijke Nederlanden. De opstelling van de wettekst zelf is het werk van de Geheime Raad.
• december
• 1 – De opening van de door Hendrick de Keyser ontworpen Koopmansbeurs aan de Vijgendam vindt plaats. De groeiende goederen- en aandelenhandel maakt dat er behoefte ontstaat aan een specifiek voor dit doel gemaakt gebouw.
• zonder datum
• In Zweden wordt Gustaaf II Adolf (1594-1632) koning (r.1611-1632).
• In Engeland verschijnt de King James Version van de Bijbel, een bijbelvertaling, gepubliceerd op last van koning Jacobus I van Engeland.
• Première van ‘The tempest’, het laatste toneelstuk van William Shakespeare.
• Johannes Kepler beschrijft in zijn boek dioptrice de werking van een door hem ontwikkelde astronomische telescoop.
• 1612
• januari
• 20 – Matthias van Habsburg volgt zijn overleden broer Rudolf op als keizer van het Heilige Roomse Rijk.
• mei
• 19 – Na vijf jaar bemalen valt de Beemster definitief droog.
• juli
• 4 – De graven Maurits van Nasssau en Frederik Hendrik van Nassau brengen een bezoek aan de Beemster.
• 6 – Sultan Ahmed I verleent de Nederlanders het recht om onder eigen jurisdictie handel te drijven in het Osmaanse Rijk. Cornelis Haga wordt hoofd van de Hollandse missie in Istanboel.
• september
• 17 – De Neptunus onder schipper Willem Cornelisz. van Muyden keert terug in Amsterdam van de eerste Nederlandse tocht ter walvisvaart bij Spitsbergen. De reis was niet succesvol, vanwege onvoldoende kennis van de fauna en het feit dat er geen Baskische harpoeniers waren ingehuurd.
• november
• 16 – Begin van de Ulster Plantation, de kolonisatie van Ulster door de Britse regering, die er vooral Schotten heen stuurt.
• zonder datum
• Bartholomaeus Pitiscus voert in zijn trigonometrische tabellen de decimale scheiding in.
• Maurits van Nassau, de latere prins van Oranje, wordt aangesteld als pandheer van Bredevoort, waarvoor hij 50.000 goudguldens moet betalen.
• Abraham Tempelaers geboren ca 1612 en afkomstig uit Gestel bij Eindhoven
• 1613
• februari
• 21 – In het Ipatjev-klooster, waar hij zich heeft verborgen voor de Pools-Litouwse invasiemacht, wordt Michael Romanov, gekozen tot eerste tsaar uit het geslacht Romanov. Daarmee eindigt de Tijd der Troebelen.
• maart
• 5 – In Amsterdam wordt vergunning verleend voor de grote uitleg. Begonnen wordt met het graven van de drie hoofdgrachten Herengracht, Keizersgracht en Prinsengracht.
• 26 – Erkenning van de eerste schermclub ter wereld, de Koninklijke en Ridderlijke Hoofdgilde van Sint-Michiel, in Gent door de aartshertogen Albrecht & Isabella.
• zonder datum
• Nederland bezet het westelijk deel van Timor (Indonesië).
• De Nederlandse ontdekkingsreiziger Adriaen Block verkent het gebied dat door Henry Hudson is ontdekt.
• Philippus Lansbergen en zijn zoon Pieter worden afgezet als predikanten te Goes. De afzetting geschiedt omdat beide heren zich bemoeien met politiek en geneeskunde, zaken die niets met hun beroep als predikant te maken hebben.
• 1614
• Pieter Corneliszoon Hooft schrijft het treurspel Geeraerdt van Velsen
• Publicatie van de klucht Den Molenaar van Gerbrand Adriaensz. Bredero
• januari
• 27 – De op Vlieland opgerichte Noordsche Compagnie voor de walvisvangst nabij Spitsbergen krijgt voor drie jaar octrooi van de Staten-Generaal.
• maart
• 27 – Enkele ingezetenen van Hoorn, die de Austraalse Compagnie hebben opgericht, krijgen octrooi van de Staten-Generaal om maximaal 4 reizen uit te voeren, onder voorwaarde dat geen inbreuk zal worden gedaan op bestaande octrooien.
• mei
• 16 – Maeslantsluys wordt zelfstandigheid verleend door de Staten van Holland en heet voortaan Maassluis.
• augustus
• 23 – Groningen krijgt een universiteit, de latere Rijksuniversiteit Groningen.
• augustus – Ontdekkingsreiziger Joris van Spilbergen vertrekt met onder andere zijn vlaggenschip de Aeolus voor een wereldreis van 1614 tot en met 1617.
• november
• 6 – Gerard Reynst volgt Pieter Both op als gouverneur-generaal van Nederlands-Indië.
• 12 – Met het verdrag van Xanten wordt een oorlog in Westfalen voorkomen. Het hertogdom Kleef en de graafschappen Mark en Ravensberg komen aan de keurvorst van Brandenburg en de hertogdommen Berg en Gulik aan de paltsgraaf van Palts-Neuburg. De laatste was tijdig katholiek geworden om steun te krijgen tegen de protestantse keurvorst van Brandenburg.
• zonder datum
• Bouw van Fort Nassau in Albany, New York. Stichting van de kolonie Nieuw-Nederland.
• Simon Marius publiceert zijn werk Mundus Iovialis, waarin de planeet Jupiter en zijn manen worden beschreven.
• John Napier laat zijn logaritmetafels verschijnen.
• Johan van Oldenbarnevelt sluit een verdrag met de Zweedse koning dat beide landen verplicht om geld, mannen en schepen bij te dragen teneinde vrije scheepvaart en handel in de Oostzee te bevorderen.
• 1615
• Nederland
• 2 maart – In opdracht van de Staten van Groningen en Drenthe hebben de landmeters Pieter de la Haye en Pieter Sems de grens vastgesteld tussen beide provinciën. Groningen accepteert de uitkomst niet, omdat Ter Apel daarin Drents wordt.
• 6 maart – Pieter Both, gouverneur-generaal van Nederlands-Indië, verdrinkt bij Mauritius.
• 6 april – In Lochem breekt een stadsbrand uit, waarbij slechts drie huizen gespaard blijven.
• Cornelis Drebbel houdt een proefvaart met zijn onderzeeboot op de Theems.
• In Groenlo (Grol) wordt Grolsch bier gebrouwen.
• Le Maire en Schouten vertrekken voor een reis rond het zuiden van Zuid-Amerika naar Indië.
• 1616
• 10 januari – Lichtenvoorde wordt ingenomen door de staatsen en ingelijfd bij het graafschap Zutphen.
• 29 januari – De Nederlandse ontdekkingsreizigers Willem Cornelisz Schouten en Jacob Le Maire varen voor het eerst om Vuurland. Zij noemen deze kaap naar de stad Hoorn, de geboorteplaats van Schouten.
• 25 februari – Borculo wordt belegerd door de staatsen, en bij verdrag overgegeven en ingelijfd bij het graafschap Zutphen.
• februari – Paus Paulus V dwingt de geleerde pater Galilei diens aan Copernicus ontleende theorie dat de aarde rond is en zich om de zon beweegt, in te trekken.
• 25 oktober – Dirck Hartog landt aan de westkust van Australië, bij Shark Bay, bij een aantal onbewoonde eilanden, die nu de Dirck Hartog-eilanden genoemd worden. Hij laat een tinnen plaat achter, die later naar Amsterdam zal worden teruggebracht.
• 8 november – De stad Amsterdam staat joodse vluchtelingen uit Spanje en Portugal toe zich in de stad te vestigen en er hun religie te beleiden, mits dat binnenshuis gebeurt en men zich niet uitlaat over het christendom. Gemengde huwelijken zijn niet toegestaan.
• Copernicus’ boek De Revolutionibus Orbium Coelestium (Over de omwentelingen van de hemellichamen) uit 1543 wordt door de paus op de Index geplaatst.
• 1617
• juli
• 9 – In Den Haag wordt de leegstaande Kloosterkerk gekraakt door contraremonstranten.
• augustus
• 4 – De Staten van Holland nemen de “Scherpe Resolutie” aan: de steden van Holland worden gemachtigd om waardgelders in dienst te nemen teneinde woelingen te onderdrukken. Met dit besluit komt de raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt rechtstreeks in botsing met stadhouder Maurits van Nassau, de latere prins van Oranje. Volgens de prins zijn aanwerven en afdanken van troepen bevoegdheden van de Staten-Generaal.
• september
• 1 – De vuurtoren van Urk wordt voor het eerst ontstoken.
• 23 – Samuel Coster, P.C. Hooft en Bredero stichten de Eerste Nederduytsche Academie in Amsterdam.
• 26 – Met de Vrede van Madrid komt een einde aan de Uskokoorlog tussen de republiek Venetië en Binnen-Oostenrijk.
• zonder datum
• Pestepidemie in Amsterdam.
• De eerste Engelse pijpmaker begint in Gouda een bedrijfje.
• In Frankrijk benoemt Lodewijk XIII de hertog van Luynes tot hoofd van de regering. Daarmee komt een einde aan de invloed van de koningin-moeder Maria de’ Medici.
• Literatuur
• Pieter Corneliszoon Hooft schrijft het treurspel Baeto
• Pieter Corneliszoon Hooft en Samuel Coster schrijven samen het blijspel Warenar
• Publicatie van De Spaanschen Brabander Ierolimo van Gerbrand Adriaensz. Bredero
• 1618
• februari
• 20 – Maurits van Nassau erft bij het overlijden van zijn oudere halfbroer Filips Willem de titel prins van Oranje. Dit komt hem goed van pas in zijn machtsstrijd met Johan van Oldenbarnevelt.
• maart
• 7 – De Amsterdamse onderwijzer Willem Bartjens wordt door de magistraat van Zwolle aangesteld als meester van de Franse school, ‘om kinderen te leren die francoyse spraecke, voorts lesen, schryven, reeckenen en boekholden, mitsgaders dat ook zyn huysvrouwe den jongen dochteren leren sal allerley hantwerken, van neyen, speltwercken en anders daertoe behoorende’.
• mei
• 23 – Tweede Praagse Defenestratie: Enkele raadslieden van keizer Ferdinand II worden uit het Koningspaleis in de Praagse burcht gegooid, deze keer door een honderdtal protestantse edelen. De functionarissen overleven de val, maar dit incident is de aanleiding tot de Dertigjarige Oorlog.
• 28 – Gouverneur-Generaal Jan Pietersz. Coen keert terug op Java en bemerkt dat zijn garnizoenscommandant Pieter van den Broecke wordt gegijzeld door de Soesoehoenan. Hierna volgt de slag om Jacatra. Aan Nederlandse kant sneuvelt maar een man.
• mei – De natuurkundige Johannes Kepler ontdekt zijn derde wet.
• juni
• 14 – De eerste krant verschijnt in de Nederlanden onder de naam “Courante uyt Italien ende Duytschlandt”. Hij bevat nieuws over handel en oorlog, maar ook over natuurrampen. Samensteller is Casper van Hilten, die in dienst staat van prins Maurits.
• 25 – Zeeslag Nederland-Spanje in de Middellandse Zee.
• juli
• 9 – leegstaande kloosterkerk in Den Haag gekraakt door contra-remonstranten.
• 23 – Maurits bezoekt met groot gevolg de bezette kloosterkerk.
• augustus
• 6 – Johan van Oldenbarnevelt wordt op het Binnenhof in Den Haag gearresteerd.
• 29 – Van Oldenbarnevelts medestanders Hugo de Groot en Hoogerbeets gevangengenomen.
• november
• 13 – Synode van Dordrecht. Doel van de Synode is een uitspraak in het geschil tussen de remonstranten en contra-remonstranten.
• zonder datum
• De Spanjaarden sturen tevergeefs een expeditie naar de Itza – Maya van Tayasal.
• De dukaton wordt ingevoerd in de Spaanse Nederlanden en heeft een waarde van 60 stuivers.
• Literatuur
• Publicatie van De Klucht van den Molenaar van Gerbrand Adriaensz. Bredero
• René Descartes schrijft het Compendium Musicae
• 1619
• mei
• 8 – Slotzitting van de Synode van Dordrecht.
• 12 – Johan van Oldenbarnevelt, Rombout Hogerbeets en Hugo de Groot worden veroordeeld wegens hoogverraad. Gilles van Leedenberch wordt postuum ter dood veroordeeld. Zijn kist met lichaam wordt opgehangen aan de galg.
• 13 – Johan van Oldenbarnevelt wordt in Den Haag onthoofd op last van de Staten-Generaal. Zijn misdaad was een poging het Nederlandse staatsbestel te hervormen. Zelf vond hij dat hij onschuldig was en hij diende daarom geen gratieverzoek in, omdat dat een impliciete schuldbekentenis zou inhouden. Rombout Hogerbeets en Hugo de Groot worden gevangengezet en overgebracht naar slot Loevestein. Hier begint De Groot te schrijven aan een inleiding tot het Hollandse recht en zijn De veritate religionis Christianae.
• 30 – Stichting van Batavia door Jan Pieterszoon Coen, de nieuwe gouverneur-generaal van Nederlands-Indië.
• juni
• 10 juni – Slag bij Záblati in de Dertigjarige Oorlog.
• juli
• 29 – Op verzoek van koning Filips III van Spanje wordt zijn 10-jarige zoon Ferdinand van Oostenrijk verheven tot kardinaal van Toledo.
• augustus
• 26 – De standen van Bohemen kiezen de calvinistische keurvorst Frederik V van de Palts tot koning van Bohemen. Hij wordt daarmee de leider van het verzet tegen de katholieke aartshertog Ferdinand van Oostenrijk.
• november
• 17 – Het schip van Willem IJsbrantsz. Bontekoe explodeert wanneer tijdens een brand het buskruit vlam vat. Schipper Bontekoe en een scheepsmaat ontkomen.
• december
• 31 – De Republiek der Verenigde Nederlanden gaat diplomatieke betrekkingen aan met de Republiek Venetië.
• zonder datum
• Nederlandse vluchtelingen richten in Antwerpen de Remonstrantse Broederschap op.
• Er is een pestepidemie in Brasschaat waardoor er maar 29 families overblijven.
• Nu ook de nieuwste geschriften van John Napier over de logaritme de decimale scheiding (punt of komma) gebruiken, wordt deze handige notatie voor een decimale breuk allengs gemeengoed.
• De Tweede Lange Oorlog tussen het Turkse en het Perzische Rijk wordt beëindigd. Beide rijken zijn de uitputting nabij en er breekt voor beide een tijd van verval aan.
• Johann Kepler geeft zijn bewegingswetten uit waarbij hij steunt op de ontdekkingen van Tycho Brahe.
• Onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt, Claes Jansz. Visscher, 1619, Museum Boijmans Van Beuningen
• 1620
• juli
• 22 – De Pilgrim Fathers vertrekken met de Speedwell vanuit Delfshaven naar Southampton op weg naar Amerika.
• september
• 16 – Uit de haven van Plymouth vertrekt de Mayflower met ruim honderd Pilgrim Fathers, waaronder de opvarenden van de Speedwell.
• november
• 9 – De opvarenden van de Mayflower krijgen Cape Cod in zicht.
• 21 – Het Mayflower Compact wordt gesloten. Een overeenkomst tussen alle opvarenden van de Mayflower waarbij zij hun toekomstig bestuur regelen. Dit Compact wordt wel beschouwd als de eerste democratische staatsregeling.
• december
• 4 – De radicale burgemeester van Amsterdam Frederick de Vrij gaat persoonlijk de Sinterklaaskraampjes op de Dam omvergooien om een eind te maken aan de “paapse stoutigheden” in zijn stad.
• zonder datum
• Het koninkrijk Navarra, sinds dertig jaar in personele unie onder de Franse kroon, wordt samengevoegd met Frankrijk.
• Cornelius Drebbel vaart met 12 man een uur of drie onder het wateroppervlak van de Theems, van de Towerbridge naar Greenwich.
• 1621
• In de Tachtigjarige Oorlog hernemen de vijandelijkheden tussen de Nederlanden en Spanje na het Twaalfjarig Bestand.
• De vestingstad Sluis in Staats-Vlaanderen doorstaat opnieuw een Spaanse aanval.
• Göteborg wordt gesticht door Gustaaf II Adolf van Zweden.
• 22 maart – Hugo de Groot weet in een boekenkist te ontsnappen uit zijn gevangenschap in slot Loevestein.
• 19 mei – De Staphorstersluis wordt verkocht aan particuliere investeerders.
• 3 juni – De West-Indische Compagnie (WIC) verkrijgt octrooi van de Staten-Generaal om als enige maatschappij handel te drijven op Amerika en de westkust van Afrika. Het monopolie geldt voor 25 jaar.
• 18 december – Het Engelse Lagerhuis protesteert tegen zijn weinige rechten en privileges. De schrijver John Selden wordt verdacht van het eigenlijke schrijven van het protest en daarom opgesloten in de Tower.
• De Nederlander Snellius verricht een graadmeting tussen Alkmaar en Bergen op Zoom, later voortgezet tot Mechelen. Hij vindt voor 1º (1 graad) in onze maat 107,39 km (Musschenbroek vindt later 111,57 km).
• Uponyuvarat I volgt zijn vader Vorawongse II op als de 23e koning van Lan Xang.
• Jan Pieterszoon Coen overrompelt met een gewelddadige expeditie de Banda eilanden, die tegen het verbod van de VOC in, toch nootmuskaat bleven verkopen aan Portugezen en Britten. Deze eilanden vormden destijds de enige plek ter wereld waar deze gezochte specerij voorkwam. Wie Banda bezat, had het monopolie. Gouverneur-generaal Coen arriveert met 2000 man en de eilanden worden uitgemoord; de bevolking ervan wordt vervangen. Zie: VOC op de Banda-eilanden.
• Acadië (Acadia) in Canada wordt aan lord Stirling geschonken en ontvangt de naam “Nova Scotia” (Nieuw Schotland).
• René Descartes voert bij zijn ontwikkeling van de analytische meetkunde de coördinaten in.
• Hendrik van den Bergh start met het Beleg van Gulik (1621-1622).
• Constantijn Huygens schrijft Batava Tempe, dat is ’t Voor-hout van ‘s-Gravenhage.
• Publicatie Van de Natuere der Elementen van Cornelis Drebbel.
• 1622
• februari
• 2 – Na een vijf maanden lang Beleg van Gulik (1621-1622) moeten de staatsen capituleren. Ambrogio Spinola neemt Gulik in en verbreekt daarmee de verbindingen tussen de Republiek en de Palts.
• april
• 25 – Slag bij Wiesloch (Dertigjarige Oorlog).
• mei
• 20 – Bij een opstand van de Janitsaren wordt sultan Osman II gewurgd.
• juni
• juni – Met een enorme invasiemacht van 13 oorlogsschepen met zo’n 1300 man proberen de Hollanders Macau te veroveren. De Portugezen zijn niet tegen zo’n invasiemacht opgewassen, maar een toevalstreffer met een kanon afgeschoten door een Jezuïtische priester raakt de buskruitvoorraad van de Hollanders die daarop definitief afdruipen.
• november
• november – De Staten-Generaal verbieden Grotius’ clandestien uitgegeven boek Apologie voor de rechtmatige regering van Holland, waarin hij stelt dat ieder gewest in de Unie een soevereine staat is.
• zonder datum
• In de gregoriaanse kalender wordt 1 januari de eerste dag van het jaar.
• Met Vietnamese hulp worden de Thai verdreven uit Cambodja.
• Ambrogio Spinola wordt gedwongen het beleg van Bergen op Zoom op te geven.
• Paus Gregorius XV sticht de Congregatie voor de Voortplanting van het Geloof. Hij draagt de verantwoordelijkheid voor de bisdommen in de Noordelijke Nederlanden op aan deze congregatie. Begin van ruim twee eeuwen Hollandse Zending.
• Literatuur
• Constantijn Huygens schrijft Kerkuria mastix, satyra, ’t Costelick mall
• 1623
• februari
• 1 – Pieter de Carpentier volgt Jan Pieterszoon Coen op als gouverneur-generaal van Nederlands-Indië
• 25 februari – De hertog van Beieren wordt keurvorst; dit als beloning voor zijn steun aan keizer Ferdinand II in de strijd tegen het opstandige Bohemen. Dat laatste land raakt zijn positie van keurvorstendom kwijt.
• maart
• 23 – In Oostindië worden 10 Engelsen, 9 Japanners en 1 Portugees onthoofd op beschuldiging van het beramen van een complot tegen het Nederlandse garnizoen. Deze Ambonschen Moord krijgt een nasleep in de relaties van de Republiek met Engeland.
• mei
• 23 – De Staten van Vlaanderen doen aanbesteding van de eerste Gentse barges, de luxueuze Vlaamse versie van de trekschuit.
• juli
• 3 – Claes Michielsz Bontenbal wordt in Rotterdam onthoofd, vanwege zijn bijdrage in een complot tegen Maurits van Oranje.
• augustus
• 6 – Kardinaal Maffeo Barberini van Bologna wordt gekozen tot paus Urbanus VIII.
• november
• 13 – Monniken van de voormalige Abdij Onze-Lieve-Vrouw Ten Duinen ontdekken een loden kist onder de puinen van de verwoeste abdij te Koksijde met daarin het ongeschonden lichaam van de vroegere abt Idesbald.
• zonder datum
• In Londen worden 23 toneelstukken van de in 1616 overleden William Shakespeare uitgegeven.
• Pothisarat II volgt Uponyuvarat I op als 24e koning van Lan Xang
• Literatuur
• Constantijn Huygens schrijft De uytlandighe herder
• Joost van den Vondel schrijft Het lof der zeevaert
• 1624
• februari
• Februari: Inval in het Oldambt en Westerwolde (Oost-Groningen) door Spaansgezinde troepen van gouverneur Lucas Cayro van Lingen en overste Gauchier uit Grol, Lingen en Oldenzaal. Winschoten, Heiligerlee, Scheemda, Eexta, Noordbroek en Slochteren worden in brand gestoken nadat de geëiste brandschatting niet snel genoeg bijeen is gebracht door de bevolking. De staatse bevelhebber Stakenbroeck verdrijft met zijn ruiters de Lingers het land uit, maar niet voordat deze een grote hoeveelheid vee en geld hebben buitgemaakt.
• Van 16 tot en met 24 februari valt Hendrik van den Bergh met een Spaans leger de Veluwe en een deel van het graafschap Zutphen binnen; de aanval wordt afgeslagen waarop de aanvallers moeten vluchten.
• mei
• Mei : aankomst van de Nieu Nederlandt, een schip gecharterd door de West-Indische Compagnie, bij het eiland Manhattan. Aan boord is een dertigtal Zuid-Nederlandse families: de meeste zijn Walen vergezeld door een aantal Vlamingen en Brabanders. Ze hebben een contract van zes jaar en zullen daar Nieuw-Amsterdam helpen stichten, het huidige New York
• juni
• 10 – Verdrag van Compiègne. Lodewijk XIII van Frankrijk, bezorgd over de wankele toestand van de Republiek schenkt zijn bondgenoot 1 miljoen gulden per jaar (zo’n 7% van hun defensie-uitgaven)
• augustus
• 28 – Ambrogio Spinola belegert Breda; de stad zal na ruim negen maanden beleg vallen op 5 juni 1625.
• zonder datum
• De Engelse theoloog Edward Herbert of Cherbury publiceert het werk “De veritate” waarin hij de openbaring terugbrengt tot een individuele ervaring. De geloofsopvatting die hij introduceert zal later deïsme worden genoemd.
• De kolonie Cayenne komt in Franse handen.
• Constantijn Huygens schrijft Stede-stemmen en dorpen en Zedeprinten
• De Haagse schoolmeester David Beck beschrijft een jaar uit zijn leven (Eenen Spiegel van mijn Leven)[1]
• 1625
• januari
• 29 – Goch wordt na drie dagen vechten door de Spaanse bezetter bij verdrag overgegeven aan de staatsen na de inname van Goch.
• februari
• 1 – 24 – Slag om de Perzische Golf tussen een Hollands-Engelse en een Portugese vloot.
• april
• 13 – Johannes Faber bedenkt een nieuw woord: “microscoop“.
• 22 – De Kamer Amsterdam van de WIC geeft opdracht tot de bouw van een fort en tien bouwwerken op een eiland voor de Noord-Amerikaanse kust, tegenwoordig beter bekend als Manhattan. Dit wordt fort Amsterdam.
• 23 – Maurits van Oranje sterft. Frederik Hendrik graaf van Nassau erft van Maurits de titel prins van Oranje en volgt zijn halfbroer op als kapitein-generaal van de Staatse troepen. Hij probeert Breda te redden tijdens het beleg van Breda.
• juni
• 5 – Spaanse troepen onder Ambrogio Spinola veroveren Breda na een beleg van negenenhalve maand. Noordwest-Brabant is nu weer onder Spaans gezag.
• zonder datum
• Engeland is nu ook in oorlog met Spanje.
• Rembrandt voltooit zijn Steniging van Stefanus. Velen zien er een verwijzing naar de dood van Johan van Oldenbarnevelt in.
• Vondel geeft de Palamedes uit. Dit dichterlijk drama over een gerechtelijke moord, met Agamemnon in de rol van Maurits, gaat zelfs de Amsterdamse raad te ver en hij wordt beboet.
• Christiaen van Heule brengt zijn werk De Nederduytsche Grammatica ofte Spraec-konst uit, waarin “hun” als datiefvorm in het Nederlands wordt geïntroduceerd.
• In Nieuw-Nederland wordt het fort Amsterdam gebouwd.
• In Botassart wordt het Kasteel van Botassart gebouwd.
• Christiaan van Heule introduceert in zijn De Nederduytsche Grammatica ofte Spraec-konst het hen/hun-onderscheid zoals dat nog steeds geldt.
• Constantijn Huygens schrijft Otiorum libri sex en Otia, of Ledighe Uren
• Joost van den Vondel schrijft Palamedes
• 1626
• april
• 13 – Er breken relletjes uit in Amsterdam, nadat een ultraorthodoxe dominee, Smout, zijn aanhangers heeft opgeroepen de gebedsdienst van de remonstranten te verstoren.
• mei
• 13 – Oprichting van het polderschap Oudendijk bij Woubrugge.
• juli
• 22 – De Friese stadhouder Ernst Casimir van Nassau-Dietz herovert voor de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden de stad van Oldenzaal.
• september
• 21 Begin aanleg van de Fossa Eugeniana, een Rijn-Maas-Scheldeverbinding die de haven van Antwerpen weer tot bloei moet brengen.
• zonder datum
• Pierre Minuit ruilt het eiland Manhattan van de Manhattes indianen voor een aantal prullaria en sticht er Nieuw-Amsterdam, dat later (1664) omgedoopt wordt in New York.
• Postume uitgave, een jaar na het overlijden van Adriaan Valerius, van de bundel Geuzenliederen ‘Nederlandsche Gedenck-Clanck.
• Sint-Pietersbasiliek in Rome voltooid.
• 1627
• April
• 10 april – ’t Gulden Zeepaert bereikt uiteindelijk Batavia; het schip een volgt 1800 kilometer lang traject langs de zuidkust van Australië. Het schip bereikt uiteindelijk Sint Francis en de Sint Pieter-eilanden
• Mei
• 10 mei – Keizer Ferdinand II van het Heilige Roomse Rijk kondigt een nieuwe landsverordening af voor de Landen van de Boheemse kroon. De positie van de Staten van Bohemen wordt verzwakt tegenover de koning en de herinvoering van het katholicisme wordt mogelijk gemaakt.
• Juli
• 20 juli – Frederik Hendrik start met het beleg van Grol en laat een circumvallatielinie bouwen.
• Augustus
• 19 augustus – Frederik Hendrik neemt de stad Groenlo in.
• September
• 24 – Willem V van Hessen-Kassel moet Opper-Hessen en het graafschap Neder-Katzenelnbogen afstaan aan Hessen-Darmstadt
• Lodewijk XIII van Frankrijk start het Beleg van La Rochelle dat 14 maanden zou duren.
• November
• 10 november – Pieter de Carpentier vertrekt met vijf “volle” schepen uit Nederlands-Indië. Jan Pieterszoon Coen volgt hem op als gouverneur-generaal voor zijn tweede ambtsperiode.
• 24 november – Arend Dickmann wordt admiraal in dienst van de Poolse kroon.
• 27 november – Keizer Ferdinand III wordt in Praag gekroond tot koning van Bohemen
• 28 november – Slag bij Oliwa, onder leiding van admiraal Dickmann behaalt de Poolse vloot een overwinning op de Zweden.
• December
• 27 december – Instorten kerktoren te Geldrop, 82 doden en ca. 200 gewonden.
• zonder datum
• De pest treft Delft. In juli wordt het Staatse leger door de ziekte hard getroffen. [1]
• Mom Keo volgt Pothisarat II op als 25e koning van Lan Xang.
• De Oeros sterft uit.
• Rotterdam trotseert de andere Hollandse steden en weigert de remonstranten aan te pakken.
• Episcopius publiceert zijn tractaat Vrye Godes-dienst waarin hij pleit voor godsdienstige tolerantie.
• Jan Pieterszoon Coen wordt aangewezen als gouverneur van Nederlands-Indië
• Hertogdom Pommeren geeft zich over aan de Roomse troepen tijdens de Dertigjarige Oorlog.
• Barbados wordt bezet door de Britten
• 1628
• 10 augustus – Het nieuwe vlaggenschip van de Zweedse vloot de Vasa kapseist op haar eerste reis in de haven van Stockholm.
• 15 september – De vloot van de West-Indische Compagnie onder Piet Hein boekt een spectaculaire overwinning in de Slag in de Baai van Matanzas voor de kust van het eiland Cuba. Hij onderschept de Zilvervloot. Dit laat 11 miljoen gulden in handen vallen van de Republiek. (Dit vertegenwoordigt zo’n driekwart jaar oorlogsuitgaven).
• 24 november – Nicolaas Tulp wordt door de stad Amsterdam benoemd tot praelector anatomiae (lector in de anatomie) van het chirurgijnsgilde. Hij zal in die functie anatomische lessen geven.
• Er breekt een opvolgingsstrijd uit tussen Frankrijk en Spanje over Mantua, die rampzalige gevolgen voor Spanje heeft.
• Er dreigt een inval in Groningen vanuit Oost-Friesland. Olivares probeert vanuit Madrid daar een gezamenlijk leger van de Spanjaarden en de Duitse keizer op de been te brengen.
• René Descartes vestigt zich definitief in de Republiek. De Reformatie roert zich heftig onder leiding van Gisbertus Voetius.
• William Harvey toont de bloedsomloop van de mens aan.
• 1629
• 3 maart – Koning Karel I van Engeland ontbindt het parlement en gaat alleen heersen.
• 6 maart – De Roomse keizer Ferdinand vaardigt het “Edict van Restitutie” uit, volgens hetwelk de protestanten alle bezette kerkgebouwen moeten teruggeven aan de Katholieke kerk.
• 28 maart – Na een blikseminslag wordt de Grote of Sint-Janskerk in Montfoort door brand verwoest.
• 1 mei – Frederik Hendrik begint het Beleg van ‘s-Hertogenbosch.
• 22 mei – Door het Verdrag van Lübeck trekt Denemarken zich terug uit de Dertigjarige Oorlog en zal zich niet meer mengen in rijkszaken. Het verdrag wordt gezien als een overwinning voor de katholieke partij en maakt de weg vrij voor het door keizer Ferdinand II uitgevaardigde Edict van Restitutie.
• 4 juni – Het fonkelnieuwe VOC-schip de Batavia lijdt schipbreuk voor de westkust van Australië. Het loopt op een rif en 40 opvarenden komen om. De rest van de opvarenden weet op een onbewoond eiland te komen, maar wanneer de commandant per sloep hulp is gaan halen, worden veel vrouwen verkracht en meer dan honderd mensen vermoord door de Haarlemse apotheker Jeronimus Corneliszoon en zijn handlangers.
• 17 juni – Luitenant-admiraal Piet Hein sneuvelt in een expeditie tegen de Duinkerker kapers.
• In juli vindt een inval plaats van graaf Hendrik van den Bergh in het Kwartier van Veluwe.
• 14 augustus – Ernesto Montecuccoli verovert Amersfoort en herstelt er de katholieke diensten. Als afleiding voor het beleg van ’s Hertogenbosch is hij met troepen van de keizer Gelderland binnengevallen.
• 19 augustus – Otto van Gent weet succesvol de Inname van Wesel te bewerkstelligen, waardoor ’s keizers troepen afgesneden worden van alle versterkingen. Zij trekken zich terug naar de IJssel.
• 14 september – ‘s-Hertogenbosch geeft zich gewonnen. Het is in deze streken de zwaarste klap voor Spanje sinds de ondergang van de Armada in 1588.
• zonder datum
• De West-Indische Compagnie stelt de “Vrijheden en Exemptiën” vast, die een nieuwe vorm van kolonisatie introduceren. Onder deze order wordt het vormen van patroonschappen mogelijk, een entiteit met lokaal bestuur en landeigendom die verantwoording schuldig is aan de directeur-generaal van de kolonie.
• Filips IV van Spanje stuurt Peter Paul Rubens als vredesgezant naar Karel I van Engeland.
• Opnieuw publiceert de remonstrant Episcopius een geschrift waarin hij op theologische gronden oproept tot tolerantie: Apologia pro Confessione Remonstrantium.
• In 1629 komt de Sint-Jan in protestantse handen
• 1630
• januari
• 7 – De contraremonstrant Adriaan Smout wordt de poort van Amsterdam gewezen.
• februari
• 16 – Kapitein-generaal Hendrick Lonck van de West-Indische Compagnie neemt Recife in het noordoosten van Brazilië in.
• maart
• 11 – Vertegenwoordigers van de West-Indische Compagnie vestigen in Mauritsstad een bestuur voor Pernambuco.
• april
• 23 – De secretaris van de stadhouder, Constantijn Huygens, koopt het kasteel van Zuilichem en gaat zich “Heer van Zuilichem” noemen. juli
• juli – Koning Gustaaf II Adolf van Zweden landt met 4000 soldaten in Pommeren om zich aan protestantse zijde te mengen in de Dertigjarige Oorlog.
• augustus
• augustus – Als tegemoetkoming aan zijn keurvorsten ontslaat keizer Ferdinand II zijn opperbevelhebber Albrecht von Wallenstein.
• september
• 17 – Boston wordt gesticht.
• oktober
• 28-10-1630
• R 1542 f 7 GA Den Bosch Wouter van ACHELEN, apotheker en Anna zijn zuster, kinderen van wijlen Willem van ACHELEN zoon van Mr Wouter van ACHELEN, doctor in de rechten, bij Maria WELS, verkopen een huis “de cleijnen vergulden Beer” tussen “de Grote Vergulde Beer” – boomwaarts van Wouter en Anna voorsz en de “Blauwe Plaetse” van Peter COTTEL, aan Joost BONNET, geboortig van Menen, op 29.10.1629. Vernaderd door Geraert zoon van wijlen Daniel zoon van Gerardt van DIJCK bij Beelken zijn huisvrouw dochter van Henrick …, die van den bloede van van Achelen voorsz is. Geradt Daniel van DIJCK verkoopt een jaarlijke en erffelijke chijns van 60 car gld aan BONNET, die de chijns verkoopt aan Abraham TEMPELAER, die de chijns door verkoopt aan Joncker Frederick de ROURALLION de MASSIN op 24.1.1662. Afgelost op 9.2.1675 door Elisabeth van DIJCK weduwe van doctor van RIEMSDIJCK

• november
• 22 – Michiel Pauw koopt grond van de indianen om er een kolonie te stichten.
• december
• 6 – De 53-jarige schilder Peter Paul Rubens trouwt met de 16-jarige Hélène Fourment. Het is zijn tweede huwelijk.
• zonder datum
• Aanvang bouw Taj Mahal
• Bij overstromingen wordt een groot deel van de Perzische stad Shiraz verwoest.
• 1631juni
• 18 – In Amsterdam wordt de ‘Zaagmolen Compagnie’ opgericht, die direct begint met de bouw van de eerste van twaalf houtzaagmolens: De Otter. Het ‘houtzagersgilde’ heeft zich jarenlang verzet tegen de komst van de zaagmolen.
• augustus
• augustus – De Zweedse koning Gustaaf Adolf II arriveert in Duitsland met een groot leger om de bedreigde positie van de protestanten in de Dertigjarige Oorlog te versterken.
• september
• 17 – Een gecombineerde strijdmacht van Zweden en Saksen vernietigt in de slag bij Leipzig-Breitenfeld het keizerlijke leger onder de Graaf van Tilly.
• november
• 24 – Nederlanders in Nederlands-Brazilië steken de stad Olinda in brand, nadat zij de rijkdommen hebben overgebracht naar hun nieuwe hoofdstad Mauritsstad.
• december
• 7 – Datum van de eerste, door Johannes Kepler voorspelde Venusovergang. Deze werd echter niet waargenomen.
• De Westerkerk in Amsterdam wordt in gebruik genomen.
• Hugo de Groot keert uit Frankrijk terug naar Rotterdam.
• 1632januari
• 8 – De Luessener Compagnie wordt opgericht door bewoners van Zwolle en Kampen om het vooral uit hoogveenmoerassen bestaande gebied ten noorden van Leusen, eigendom van de Marke van Leusen, te ontginnen. De ontginning is vooral ter hand genomen door pioniers uit Leusen.
• 16 – Het Amsterdamse chirurgijnsgilde geeft onder leiding van Nicolaes Tulp een openbare biologieles door de ontleding van een lijk. Rembrandt van Rijn, sinds kort in Amsterdam gevestigd, legt het tafereel vast op het schilderslinnen: Anatomische les van Dr. Nicolaes Tulp.
• juni
• 2 – Tijdens de Limburgse veldtocht van Frederik Hendrik sneuvelt voor Roermond Ernst Casimir, de stadhouder van Friesland, Groningen en Drenthe.
• augustus
• 23 – Stadhouder Frederik Hendrik verovert Maastricht. Net als Venlo en Roermond verkrijgt Maastricht godsdienstvrijheid.
• september
• september – De Zuidelijke Staten-Generaal komen – voor het laatst onder Spaans gezag – bijeen. Zij dwingen de infante – tegen de wil van Filips IV – met het Noorden te onderhandelen. Spanje moet nu eerst zijn gezag in het Zuiden zien te herstellen.
• november
• 16 – Slag bij Lützen in de Dertigjarige Oorlog. De protestanten kunnen Saksen behouden, maar tegen enorme verliezen. Hun leider koning Gustaaf II Adolf van Zweden sneuvelt, maar ook aan katholieke kant valt een veldheer: Gottfried Heinrich zu Pappenheim.
• zonder datum
• De kleinere steden onder aanvoering van Leiden, Haarlem en Gouda blokkeren in de Staten van Holland het amnestievoorstel voor Hugo de Groot. Hij verlaat het land opnieuw.
• Hendrik Casimir volgt zijn vader op als stadhouder van Friesland, Groningen en Drenthe ondanks pogingen van Frederik Hendrik om stadhouder van alle Zeven gewesten te worden.
• Frederik Hendrik probeert de katholieke graaf Hendrik van den Bergh aan te zetten de adel in het zuiden in opstand te brengen tegen wat een manifesto van de Staten-Generaal van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden het zware en ondraaglijke juk van de Spanjaarden noemt. Brussel is bijzonder bezorgd.
• Vanuit Luik roept Hendrik van den Bergh openlijk tot opstand op, maar de ontevreden adel in het zuiden is toch niet bereid om met het ketterse noorden in zee te gaan. Zij stellen hun hoop meer op kardinaal Richelieu.
• Venlo, Roermond en Sittard vallen in handen van Frederik Hendrik tijdens zijn Veldtocht langs de Maas. Hij begint een Beleg van Maastricht. De stad geeft zich uiteindelijk gewonnen, maar bedingt het recht katholiek te blijven.
• De infante stuurt vanuit Brussel Rubens naar Maastricht om een bestand voor te stellen aan Frederik Hendrik. Deze heeft daar weinig belangstelling voor.
• De Staten van Zeeland besluiten de restanten van Reimerswaal -nu een bouwvallig dorpje- te verkopen. Ooit de derde stad van Zeeland is de plaats nu een onbewoond eilandje dat uiteindelijk in de golven ten onder zal gaan.
• De Franse leider kardinaal de Richelieu bedwingt een opstand in de Languedoc en plaatst de streek onder centraal gezag.
• Ca in 1632 op 20 jarige leeftijd trouwde hij met Caeterina de WITH
• 1633
• 22 juni – Onder dwang van de kerkelijke rechtbank te Rome verklaart Galileo Galilei, dat de zon om de aarde draait. Hij moet de rest van zijn leven in huisarrest blijven.
• 2 juli – Frederik Hendrik neemt Rijnberk in.
• zomer – De VOC brengt een olifant mee uit Ceylon als geschenk voor stadhouder Frederik Hendrik. Een van de oppassers noemt haar Hansken.
• 9 december – De onderhandelingen tussen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en de Zuidelijke Nederlanden worden afgebroken. Frederik Hendrik heeft voorgesteld de besprekingen te beëindigen. Er ontstaat grote onenigheid tussen de Hollandse steden. Uiteindelijk willen Holland en Overijssel doorgaan, maar zij worden overstemd door de andere vijf gewesten.
• Lodewijk XIII van Frankrijk biedt de Republiek een bondgenootschap aan.
• Uponyuvarat II of Ton Kham volgt Mom Keo op als 26e koning van Lan Xang.
• De Noordsche Compagnie besluit een groep mannen op het eiland Jan Mayen te laten overwinteren om de gebouwen en andere bezittingen te beschermen tegen plundering door rivaliserende (Baskische) walvisvaarders.
• 1634juni
• 4 – De zeven mannen onder leiding van kapitein Outger Jacobsz., van Grootebroek die gedurende de winter onder erbarmelijke omstandigheden op het eiland Jan Mayen verbleven, worden dood aangetroffen, gestorven aan scheurbuik en andere ontberingen. In 1930 heeft de Nederlandse regering een gedenksteen op het eiland laten plaatsen ter nagedachtenis aan deze dramatisch verlopen overwintering.
• 8 – Kunstschilder Rembrandt van Rijn trouwt met Saskia van Uylenburgh in de van Harenskerk in Sint Annaparochie.
• juli
• 31 – Johannes van Walbeeck verovert met 400 soldaten en matrozen Curaçao op 32 Spanjaarden, inclusief twaalf kinderen.
• augustus
• In augustus verovert de WIC Curaçao. Met dit eiland heeft de WIC een uitvalsbasis voor handel en kaapvaart. Curaçao ligt gunstig ten opzichte van de Spaanse koloniën op het vasteland en heeft ook de beste haven tot dan toe bekend in het Caraïbisch gebied. Daarnaast zoekt de WIC naar een goede bron van zout. Curaçao wordt het Nederlandse verzamelpunt voor de slavenhandel
• september
• 5 en 6 – In de Slag bij Nördlingen (Zwaben) verslaan de katholieke legers van de keizer, de koning van Spanje en de hertog van Beieren de Zweden en Saksen. (Dertigjarige Oorlog)
• november
• 4 – Ferdinand van Oostenrijk (een zoon van koning Filips III van Spanje) wordt de nieuwe landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden. Hij trekt na zijn aanstelling met een machtig leger van Milaan naar de Nederlanden. Onderweg helpt hij de Zweden verslaan bij Nördlingen.
• zonder datum
• De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en Frankrijk nemen zich voor de Zuidelijke Nederlanden de kans te geven zelf in opstand te komen. In dat geval mogen zij een confederatie worden. Zo niet, dan zullen de Republiek en Frankrijk het gebied verdelen.
• Het stadje Reimerswaal op Zuid-Beveland wordt door de zee verzwolgen.
• Val en dood van Ligdan Khan, de laatste Mongoolse heerser uit de Noordelijke Yuan-dynastie. Zijn rijk wordt als Binnen-Mongolië deel van het Chinese keizerrijk.
• 1635februari
• 8 – Frederik Hendrik en Richelieu sluiten een verdrag dat de Zuidelijke Nederlanden tussen hen moet verdelen. De Waalse gewesten moeten deel worden van Frankrijk, evenals een deel van Vlaanderen. De rest moet bij de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden komen.
• mei
• 8 – De Spanjaarden slaan het beleg voor Philippine.
• 19 – Frankrijk verklaart de oorlog aan Spanje.
• 20 – Frederik Hendrik ontzet Philippine.
• juni
• 10 – Frankrijk en de Republiek ondernemen gezamenlijk een veldtocht in het hertogdom Brabant tegen Spanje. Tijdens de Inname van Tienen wordt deze stad geplunderd, de vrouwen verkracht, en de stad tot de grond toe afgebrand. Wapen???????????
• juli
• 28 – Spaanse troepen van Geldern nemen bij verrassing de Schenkenschans op een eiland in de Rijn boven Lobith in. Ook Kleef valt in handen van de Spaans-keizerlijke troepen.
• zonder datum
• Spanje kiest voor verdediging tegen Frankrijk, maar aanval tegen de Republiek. De Zuidelijke Nederlanden blijken veel moeilijker te veroveren dan gedacht.
• De Schermer is drooggemaakt.
• In Bologna heerst een pest-epidemie.
• 1636
• februari
• 18 Joost Banckert dwingt samen met Johan Evertsen de Duinkerker kaper Jacob Colaert tot overgave.
• maart
• 26 – De Universiteit Utrecht gaat van start met een inaugurele rede van de eerste rector, de theoloog Gisbertus Voetius.
• april
• 29 – Het beleg van de Schenkenschans wordt beëindigd.
• september
• 8 – De fameuze Harvard-universiteit wordt gesticht als een predikantsopleiding.
• oktober
• 25 – De nieuwbenoemde gouverneur van Nederlands Brazilië, Johan Maurits van Nassau-Siegen, vertrekt vanaf Texel naar Brazilië op het schip de ‘Zutphen’.
• zonder datum
• Frederik Hendrik neemt de uiterst strategische Schenkenschanz terug, maar zijn veroveringsplannen van het zuiden liggen in duigen.
• Stichting van Nieuw Haarlem in Nieuw-Nederland door een groep boeren onder leiding van Peter Stuyvesant.
• Adriaan Pauw treedt af als raadspensionaris van Holland en wordt opgevolgd door Jacob Cats.
• Eerste synagoge van de Nieuwe Wereld, Synagoge Kahal Zur Israel, in Recife gesticht.
• Aruba wordt door de Nederlanders overgenomen van de Spanjaarden.
• Van 1636 tot 1654 stadhouder van de schout van Kempenland
• 1637
• februari
• 5 – In de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden komt de ‘tulpenmanie‘ tot een hoogtepunt, nadat de tulpenwindhandel in Haarlem twee dagen eerder al is ingestort. Op een veiling in Alkmaar wordt een dagomzet gemaakt van 90.000 gulden. Per bol wordt gemiddeld 1000 gulden betaald, meer dan de prijs van een gemiddeld woonhuis in die tijden. Daarna stort de markt in. De prijzen dalen, bollen worden gedumpt waarna de prijzen nog harder kelderen. Orders worden afgezegd, wat leidt tot processen en faillissementen.
• Breda wordt voor de laatste maal heroverd op Spanje door de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.
• Visai volgt zijn broer Uponyuvarat II op als 27e koning van Lan Xang.
• april
• Op 6 april 1637 op 25 jarige leeftijd zijn eerste rekening
• mei
• 13 – Kardinaal de Richelieu introduceert het tafelmes, zodat de dolk aan tafel niet langer nodig is.
• september
• 3 – Het beleg van Roermond loopt ten einde.
• 17 – Eerste druk van de Statenvertaling wordt gepresenteerd.
• 29 en 30 – In Nagasaki wordt een groep buitenlandse missionarissen onder wie Guillaume Courtet, Laurentius Ruiz, Antonio Gonzales en Lazarus van Kyoto gemarteld en vermoord. Deze gebeurtenissen maken deel uit van de Shimabara-opstand.
• Wouter van Twiller wordt als directeur van Nieuw-Nederland vervangen door Willem Kieft.
• oktober
• 29 – Nadat de hele marinetop van Holland in ongenade is gevallen, wordt Witte de With benoemd tot viceadmiraal.
• zonder datum
• Galilei slaagt er in om tijdens zijn huisarrest het boek Discorsi, e dimostrazioni matematiche, intorno à due nuoue scienze naar het buitenland te smokkelen. Het wordt in Leiden gepubliceerd.
• De stad Leuven doorstaat onder leiding van gouverneur Anthonie Schetz het Staatse beleg.
• De Ottomanen lijven Edessa in en noemen de stad Sanliurfa.
• 1638januari
• 3 – Opening van de Amsterdamsche Schouwburg met de Ghijsbrecht van Vondel.
• maart
• maart – De eerste bewoners van de kolonie Nieuw-Zweden arriveren in Delaware.
• juni
• 20 – De Slag bij Kallo kadert in een poging van het Staatse leger om Antwerpen te omsingelen. Willem van Nassau poogt het fort bij verrassing te nemen. Landvoogd Ferdinand van Oostenrijk weet echter met een in der haast verzameld leger het sterkere Staatse leger op de vlucht te jagen. Het ideaal om de Nederlanden nog te verenigen is intussen verlaten.
• juli
• 20 – In Maastricht worden de laatste twee van de negen veroordeelden voor het verraad van Maastricht onthoofd.
• 27 – Willem Hendrik van Nassau’s poging om Antwerpen te veroveren is tevergeefs. In de schorren en slikken tussen Kallo en Liefkenshoek lijdt de Staatse opperbevelhebber zware verliezen en hij trekt zijn legers terug. In het zuiden boeken de Fransen al evenmin succes, dankzij keizerlijk bevelhebber Ottavio Piccolomini.
• augustus
• Augustus – Bij zijn veldtocht tegen Gelderland moet Frederik Hendrik opnieuw het onderspit delven tegen het door de prins-gemaal aangevoerd toegesneld leger.
• zonder datum
• Sulinya Vongsa volgt zijn neef Visai op als 28e koning van Lan Xang.
• Naar aanleiding van de pestepidemie van 1635 wordt de Medicinalen Cruythoff in Amsterdam opgericht om geneeskrachtige planten te kweken.
• 1639januari
• januari – Rembrandt, nu een vermogend man, koopt een groot huis in de Amsterdamse Breestraat (later wordt dat het Rembrandthuis).
• 20-05-1639 R 1596 f 323v GA Den Bosch Gerart Daniels van DIJCK, bakker, had op 28.10.1630 van Joris BONNET een jaarlijke en erffelijke chijns van 60 car gld van en uit een huis “de kleine gulden Beer”, achter de Mandemakers tegenover de Craan tussen “de groote Gulden Beer” van de apotheker Wouter van ACHELEN en zijn zuster Anna – boomwaarts – en “de Blauwe Plaetse” van Peter COTTEL – vismarktwaarts – gekocht. Deze chijns was Henrick van BERGAIGNE aangekomen bij schepen vonnis van 18.12.1635. Deze chijns is gekocht door Abraham TEMPELAERS. Deze verkoopt de chijns op 24.5.1639 aan Hendrick van BERGAIGNE.

• https://nl.wikipedia.org/wiki/Speciaal:SpecialePaginas24 – Nabij Spitsbergen vergaat de Hoornse walvisvaarder Spitsbergen van Dirck Albertsz Raven. Zo’n twintig bemanningsleden onder wie de commandeur worden gered door de Harlinger walvisvaarder De Oranjeboom.
• juli
• 18 – Bernhard, hertog van Saksen-Weimar en opperbevelhebber van de geallieerde legers in de Dertigjarige Oorlog, sterft plotseling in zijn legerkamp bij Neustadt. Hoewel in het kamp de pest heerst, gaan geruchten dat de generaal op bevel van kardinaal Richelieu is vergiftigd.
• september
• 25 – De ‘tweede Spaanse Armada‘ wordt in Het Kanaal door de Nederlandse admiraal Maarten Harpertszoon Tromp opgewacht en ingesloten. Omdat de weg over land door een oorlog met Frankrijk is afgesloten, zijn de Spanjaarden gedwongen om troepenversterkingen over zee naar de Nederlanden te vervoeren.
• oktober
• 21 – Zeeslag bij Duins tussen de Republiek en Spanje. Maarten Harpertszoon Tromp en viceadmiraal Witte de With verslaan een Spaanse oorlogsvloot van 55 schepen onder admiraal Antonio de Oquendo.
• december
• 4 – De eerste waargenomen Venusovergang, door Jeremiah Horrocks.
• zonder datum
• De WIC laat het monopolie op de pelshandel vervallen.
• De Britse Oost-Indische Compagnie vestigt zich in Madras.
• 1640
• Na de dood van Hendrik Casimir besluit de Staten-Generaal een afvaardiging naar Friesland en Groningen te sturen om erop aan de dringen Frederik Hendrik als stadhouder te benoemen. Friesland benoemt snel Hendriks broer Willem Frederik voor de afvaardiging arriveert.
• Groningen en Drenthe besluiten Frederik Hendrik tot stadhouder te benoemen en niet Willem Frederik, zijn schoonzoon.
• De Staten-Generaal benoemen de prins van Oranje ook tot stadhouder van de generaliteitslanden Wedde en Westerwolde.
• Catalonië en Portugal komen in opstand tegen de Spaanse heerschappij. *1 december – Portugal wordt weer onafhankelijk met Johan IV als koning.
• Frankrijk annexeert Artois, Montmédy en Thionville. Dit wordt uiteindelijk in 1659 door Spanje erkend.
• Willem Jacobsz. Coster wordt de eerste gouverneur van Ceylon voor de VOC.
• 1641januari
• 14 – De stad Malakka (Maleisië) capituleert voor de Nederlanders. De Medemblikse kapitein Kaartekoe heeft dan nog maar 650 soldaten over. De rest is dood maar de zege levert de VOC een handelspost op waar eeuwenlang schatten zullen worden verdiend.
• 31 – Een Spaanse list om de stad Aardenburg in te nemen mislukt.
• februari
• Op 9 februari 1641 op 29 jarige leeftijd benoeming tot rentmeester van de geestelijke goederen in het kwartier van Kempenland tot 1667, hij was toen 55 jaar
• 1641- 1667 Brabandse leeuw  jaargang 1956 blz 130 Aantekening bij de rentmeester Abraham Tempelaer van 1641 tot 1667:11) Merkwaardig is, dat in een lijst van de rekeningen van Tempelaer (inv. nr 173) gezgd wordt, dat zijn eerste rekening begint 6 april 1637, ondanks het feit,  dat het kwartier toen een ander tot rentmeester had en zijn commissie van de Staten-Generaal eerst van 9 februari 1641 is (Beermann a.w. blz. 84). Zelfs wordt in een lijst van 1658 van posten, welke Eindhoven nog over 1636-1640 moet betalen (Inv. nr 170). Gesproken van omslagen van de rentmeester Tempelaer in 1636, doch daar het hier alleen het klein zegel betrof, is het niet onmogelijk, dat hij die uit anderen hoofde heeft gedaan en hier slechts met zijn titel van 1658 wordt genoemd.

• mei
• 2 – De 14-jarige oudste zoon van stadhouder Frederik Hendrik, Willem II van Oranje, trouwt in Londen met de 9-jarige prinses Mary Henriette Stuart.
• juni
• 28 t/m 29 juli – Beleg en inname van kasteel Genneperhuis bij de stad Gennep onder leiding van Frederik Hendrik.
• juni – Stichting van de handelsnederzetting in Deshima, Japan.
• juli
• 12 – Verdrag van Defensieve en Offensieve Alliantie ondertekend door Portugal en de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Het verdrag heeft géén effect in de Portugese koloniën (Brazilië en Angola) onder Nederlandse heerschappij omdat het door beide partijen niet wordt gerespecteerd.
• augustus
• 21 – De admiraal van de WIC Cornelis Jol zet voet aan wal in Luanda nadat hij de bezetting van het Portugees slavenstation heeft verjaagd.
• 23 – De Portugese bezetting geeft het slavenstation Elmina over aan de belegeraars van de WIC.
• september
• 29 – De Spanjaarden beginnen met de bouw van Fort Sint-Michiel op de linker Maasoever bij Venlo.
• september – oktober – Bloedige opstand in Ierland tegen de Engelse overheersing.
• november
• 16 – Keizerlijke troepen plunderen Kleef (Dertigjarige Oorlog).
• 16 – De Nederlander Van Wuysthof brengt namens de VOC als eerste Europeaan een bezoek aan de koning van Laos.
• zonder datum
• In Hamburg worden de eerste vredesbesprekingen gestart tussen de oorlogsvoerende partijen van de Dertigjarige Oorlog en de Tachtigjarige Oorlog. De afspraak wordt gemaakt om de definitieve vredesonderhandelingen te laten starten in Münster en Osnabrück.
• René Descartes publiceert de Meditaties.
• 1642
• Blaise Pascal ontwikkelt de eerste mechanische rekenmachine.
• 4 januari – Karel I van Engeland probeert 5 vooraanstaande leden van het Long Parliament te arresteren, maar zij weten te ontsnappen. Aanloop naar de Engelse Burgeroorlog.
• 17 mei – De stad Montreal wordt gesticht onder de naam Ville Marie als grenspost en als verzamelpost voor de pelshandel. Het is de derde nederzetting in de kolonie Nieuw-Frankrijk.
• 1 juni – Het Engelse parlement stelt 19 eisen aan de koning, welke neerkomen op overdracht van de regeermacht.
• 1 juni – Kevelaer wordt een bedevaartsoord.
• 12 juli – In Wesel ontploft een wagen beladen met buskruit.
• 13 augustus – Christiaan Huygens observeert als eerste de zuidelijke poolkap van Mars.
• 22 augustus – Koning Karel I van Engeland vestigt zijn hoofdkwartier in Nottingham. Hij doet een laatste oproep aan het parlement om het land niet in een burgeroorlog te storten.
• 24 november – Abel Tasman ontdekt Tasmanië
• 13 december – Abel Tasman ontdekt ‘Statenland’ (het latere Nieuw-Zeeland). De eerste ontmoeting met Maori’s loopt uit op een gewelddadige botsing.
• Abel Tasman omzeilt het continent Australië zonder daar zelf weet van te hebben. Wel ontdekt hij Tasmanië, Nieuw-Zeeland en Tonga.
• De Zwanenbroeders bestaan voortaan uit 18 katholieke en 18 protestantse leden
• 1643januari
• 15 – Overstroming van de Maas (1643) – Het dorp Obbicht wordt na een dijkdoorbraak volledig weggespoeld nadat het waterpeil van de Maas tot recordhoogte is gestegen.
• 21 – Abel Tasman bezoekt als eerste Europeaan Tongatapu, het belangrijkste eiland van Tonga.
• februari
• 6 – Abel Tasman bezoekt als eerste Europeaan de Fiji-eilanden.
• 25 – Willem Kieft, gouverneur van Nieuw-Nederland, geeft opdracht voor een strafexpeditie onder de indianen in de kolonie. Dat is het begin van de Oorlog van Kieft.
• mei
• 14 – Lodewijk XIII van Frankrijk sterft. Anna van Oostenrijk, zijn gemalin, wordt regentes voor haar vijfjarig zoontje Lodewijk XIV. Net als haar echtgenoot laat ze zich leiden door de eerste minister, kardinaal Mazarin.
• 19 – Slag bij Rocroi in het kader van de Dertigjarige Oorlog. De troepen van de landvoogd Francisco de Melo waren Noord-Frankrijk binnengevallen om het zuidelijk front voor Spanje te verlichten. In de Franse Ardennen worden ze verrassend verslagen door de prins van Condé.
• zonder datum
• De barometer wordt uitgevonden door Evangelista Torricelli. Deze natuurkundige formuleert ook de naar hem genoemde Wet van Torricelli.
• De Turkse vorst en historicus Aboe’l Ghazi Bahadoer wordt khan van China.
• De eerste twee delen van de Acta Sanctorum door de jezuïeten Bolland en Henscher verschijnen te Antwerpen.
• 1644mei
• 28 – Johan Maurits van Nassau-Siegen verlaat Recife en keert terug naar de Nederlanden. Hij heeft ontslag genomen uit onvrede over de bezuinigingen door de West-Indische Compagnie.
• juni
• 9 – De bezittingen van de graaf van Arenberg worden verheven tot hertogdom Arenberg.
• juli
• 2 – Slag bij Marston Moor: in de Engelse Burgeroorlog verslaan de legers van het parlement de troepen van koning Karel I van Engeland. Ze krijgen hierdoor controle over Noord-Engeland.
• september
• 20 – Manuel de Castel Rodrigo wordt landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden, als opvolger van Francisco de Melo.
• oktober
• 4 – Keuze van een nieuwe paus: Innocentius X.
• 26 – Ook in de Tweede Slag bij Newbury in Berkshire behaalt het parlement de overwinning.
• december
• 9 – Koningin Christina I van Zweden wordt ingehuldigd door de Rijksdag van de vier standen in het slot Stockholm. Daarmee komt een eind aan het twaalfjarig regentschap van de Rijksraad.
• zonder datum
• De gecombineerde Nederlands-Deense vloot onder Maarten Thyssen verslaat in de Zeeslag in het Listerdiep bij de Deense Belt een Zweedse vloot.
• De Qing-dynastie verdrijft de Ming-dynastie.
• Drooglegging van het Slotermeer.
• 1645
• 10 januari – Executie van William Laud, de afgezette aartsbisschop van Canterbury.
• 30 april – Een Turkse vloot van 400 schepen zet koers, naar verluidt naar Malta, en vaart Kreta voorbij.
• 21 juni – De Turkse vloot verandert van koers naar Kreta. Het al sinds 1211 Venetiaanse eiland krijgt te maken met een invasie die bij Kanea aan land gaat.
• 2 september – Elisabeth van de Palts, de voormalige “winterkoningin” van Bohemen, legt even buiten Den Haag de eerste steen voor een nieuw stadhouderlijk verblijf: Paleis Huis ten Bosch.
• De Admiraliteit van Friesland verhuist van Dokkum naar Harlingen.
• Frederik Hendrik verovert Hulst.
• De Franse missionaris Alexandre de Rhodes wordt in Vietnam gevangengenomen en ter dood veroordeeld, maar na 3 weken het land uitgezet. Twee andere priesters in zijn gezelschap worden onthoofd, en zeven anderen verliezen een vinger.
• 1646
• januari – in Munster arriveert een delegatie van acht Statenleden uit de Nederlanden onder leiding van Adriaan Pauw, om met de Spanjaarden te onderhandelen over vrede (de Vrede van Münster).
• 12 juli – in Bredevoort slaat de bliksem in de kruittoren van het gelijknamige kasteel Bredevoort waarbij 40 mensen omkomen, en het kasteel, het ambthuis en meerdere woningen onherstelbaar vernietigd worden.
• David Teniers de Jonge schilderde in dit jaar een beeld van een dorpskermis in Zemst. Het is in het bezit van het Hermitage museum van Sint-Petersburg.
• Het westwaarts van Oudland gelegen poldergebied (Land van Altena) is nu geheel bedijkt (Nieuwland van Altena).
• 1647april
• 9 – In Warmsen slaat op klaarlichte dag een meteoriet in. De restanten daarvan worden voor onderzoek naar Stolzenau gestuurd.
• april – Aartshertog Leopold Willem van Oostenrijk wordt landvoogd in de Zuidelijke Nederlanden.
• mei
• 10 – Bij de plechtige uitvaart van stadhouder Frederik Hendrik in Delft vat de hoogbejaarde schrijver P.C. Hooft kou. Hij sterft elf dagen later.
• augustus
• 3 – Koning Karel I van Engeland wordt opgesloten in Hampton Court Palace.
• september
• 27 – Beleg van het plaatsje Diksmuide in Vlaanderen op de Fransen door de Spanjaarden onder bevel van landvoogd Leopold Willem.
• november
• 11 – Uit angst voor de gramschap van de soldaten vlucht Karel I van Engeland weg uit Hampton Court. Hij gaat naar het eiland Wight.
• zonder datum
• Resten van de tempel van Nehalennia en meerdere votiefstenen zijn gevonden in Zeeland.
• Johannes Hevelius publiceert het resultaat van zijn 4 jaar durende cartografisch onderzoek van de Maan onder de titel Selenographia sive Lunae Descriptio. Hij ontdekt hierbij tevens de libratie van de Maan.
• 1648januari
• 30 – Vrede van Münster gesloten, waardoor er een eind komt aan de Tachtigjarige Oorlog.
• maart
• 23 – Frankrijk en de Republiek tekenen het Verdrag van Concordia, waarbij het eiland Sint Maarten gedeeld wordt.
• Oprichting van de Universiteit van Harderwijk.
• mei
• 15 – De Vrede van Münster en de Vrede van Osnabrück worden officieel bekrachtigd, waarmee een einde komt aan de Tachtigjarige Oorlog en de Dertigjarige Oorlog. Binnen het Heilige Roomse Rijk verkrijgen de landsvorsten “Landeshoheit”, ofwel territoriale soevereiniteit. Zij mogen voortaan een buitenlandse politiek voeren en bondgenootschappen sluiten, mits niet gericht tegen de keizer.
• juli
• 24 – De commandeur van de Duitse Orde in Handel, Ulric van Hoensbroek, geeft de kapel van Onze-Lieve-Vrouwe van Handel over aan de Staten-Generaal. De rector wordt weggejaagd en de gelovigen geweerd.
• oktober
• 24 – Ondertekening van de Vrede van Osnabrück en Münster: einde van de Dertigjarige Oorlog.
• Frankrijk verwerft in de Vrede van Westfalen de Elzas.
• zonder datum
• 1648- 1672* ARCHIEF CLASSIS ’s-HERTOGENBOSCH toegangsnummer 254 Bestudeerd in het kader van deel 2 van de geschiedschrijving over het oude kwartier Peelland over de periode  1648-1672.INVENTARISNUMMER 1 Op de ‘conventus Sylvae Ducensis extraordinarij Classe van ’s Hertogenbosch ende de kerckenraeden van dien etc.” zijn aanwezig, buiten de vertegenwoordigers uit de andere provincies, namens de Meierij de heren dominees FRANCISCUS DE WAEL, CORNELIUS LEMANNIUS, HENRICUS CONRADI, ISAACUS VALCKENARIUS en vervolgens JACOB ZUERIUS raad en rentmr. generaal in Brabant als ouderling, dominee JOHANNIS VAN DER HAGEN uit Eindhoven, DIRCK VAN DEN BROECK president te Eindhoven en ouderling, dominee JOHANNES LEONARDI AELSTIUS dominee opde forten te ’s-Hertogenbosch, en voorts alle andere ouderlingen van de kerkenraad van de stad nl. GERRIT TIELMANS oud-schepen en raad, JOHAN VAN DEN BERGE oud-schepen en raad, JOHAN MARTENS, de heer ABRAHAM TEMPELAER stadhouder  en rentmr. van Kempenland en WILLEM WIJLICH oud-schepen en raad.

• In 1648 ouderling van de hervormde gemeente van ’s-Hertogenbosch.
• De Franse kardinaal-staatssecretaris Mazarin sticht de Koninklijke Academie voor Beeldhouw- en Schilderkunst. Hij bepaalt dat de afgestudeerden jaarlijks mogen deelnemen aan de Parijse salon.
• Voltooiing van de Taj Mahal.
• 1649
• 5 februari – Het Engelse Lagerhuis verklaart dat het Hogerhuis overbodig is. Het Hogerhuis komt daarna niet meer bijeen.
• 29-05-1649* Buiten Kempenland RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 190-216, toegangsnummer 178, folio 308 verso – GEESTELIJKE GOEDEREN ABRAHAM TEMPELAERS rentmeester van de geestelijke goederen in het kwartier KEMPENLAND heeft vanuit ‘sBosch geschreven dat hij volgens orders van de Raad en op basis van een resolutie van de SG van 28.12.1648 de pachters van de tienden moet manen te betalen. Hij reclameert hierin over de abt van SINT JACOB te LUIK die de tienden van Bergeijk, Riethoven en Westerhoven onder zich heeft. Men wacht op hun originele manualen.
• 24-06-1649*RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672inventarisnummers 190-216, toegangsnummer 178, folio 412 – LOMMEL [schoolmeester]JAN VAN NOORT schoolmr. te Lommel in de meierij onder Kempenland gelegen heeft betaling verzocht op rentmeester TEMPELAERS. Bovendien vraagt hij het pastoriehuis te mogen hebben zo lang er geen predikant is te Lommel. Voorts hoopt hij dat de dorpen hem eveneens van een tractement voorzien zoals de paapse schoolmeester dat kreeg nl. 40 gulden per jaar. Wat zijn huisversint betreft kan hij zich vervoegen bij de gedeputeerden van de Raad, die nu in ‘sBosch zijn.

• 15 augustus – Oliver Cromwell landt met een Engels expeditieleger in Ierland om er de opstand te onderdrukken.
• 13 oktober – Adriaen van der Donck en zijn kameraden krijgen de mogelijkheid hun klachten over het beheer van Nieuw-Nederland duidelijk te maken aan de Staten-Generaal. Van der Donck betoogt dat de kolonie niet tot bloei kan komen onder het regime van de compagnie. Hij verzoekt de Staten-Generaal de kolonie over te nemen en een bestuur van inwoners aan te stellen. Staten-Generaal besluiten een commissie in te stellen die de zaak zal onderzoeken.
• zonder datum
• René Descartes verlaat ontmoedigd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, hij vertrekt naar Zweden. Nu Willem II zich met de orthodoxe calvinisten verbonden heeft, dreigen zijn vijanden -vooral Voetius– de kans te krijgen zijn filosofie het zwijgen op te leggen.
• De Engelsman George Fox sticht het ‘Genootschap der Vrienden’, waarvan de leden bekend zullen worden als de Quakers.
• In het Prinsbisdom Luik komt het tot een echte revolte tussen de Chiroux en Grignoux, en dient de prins-bisschop uit te wijken naar Hoei.
• 1650 Notaris Johan Goossens (jr.), OirschotInv. 27, Folio 30 RekestAbraham Tempelaers RentmeesterRekest van de rentmeester van de geestelijke goederen in Kempenland van de Edel Mogende Heeren Raden van State, inzake granen.
• 24-01-1650* RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 folio 513 Rekest van het dorpsbestuur van BERGEIJK betreffende hun TOREN. Men heeft vergaderd met de predikant om middelen te vinden om de kerk te repareren zodat er weer in gepredikt zou kunnen worden. “Tot dien eynde hebben sy een steenen muur ofte gevel begost te laten optrecken aende zijde daer de nedergevallen toorn hadde gestaen, daermede alle verdere schade van tempeest can uytgenomen worden, maer de rentmeester TEMPELAIRS heeft daertegen interdictie gedaen ende de supplianten gelast uyt crachte van voorgaende resolutie vanden 21^e septembris lestleden, met het opbouwen vande voors. gevel ofte mure niet voorts te varen ende in plaetse vandien haer gesommeert dat sy den gevallen kercktoorn wederom souden hebben op te bouwen ende te onderhouden in sulcker voegen als deselve voor desen is geweest. Twelck de supplianten gansch onmogelick iegenwoordich is te doen ten opsichte van heure groote ongelegentheyt ende dat int midden vanden buyck vande kercke noch een toorn staet daerinne een klock hangt ende genoechsaem bequaem is de gemeente te dienen, versoeckende mitsdien dat den voors. Tempelairs gelast mach worden de supplianten niet te turberen int optimmeren der voors. kerckmure, op dat de voors. kercke door tempeest ofte anders geen verder schade en comt te lyden, dat hy oock de supplianten niet verder sal mogen pramen tot het opbouwen vanden voors. thoorn, dewijle deselve onnoodich ende voor hen onmogelick is te voltrecken. Waerop gelet synde, is goetgevonden te schryven aenden voors. Tempelaer datmen meynt dat de supplianten by provisie de kerck met stroo off plancken sullen mogen decken ende bequaem maken om daerin te predicken, oock de muer off gevel by haer begost te maken, te laten voltrecken om de kerck te onderstutten ende voor vallen te preserveren, konnende het maken vanden voors. thoorn noch uytgestelt worden tot het voorjaer, alswanneer de heeren vanden Raedt daer sullen comen ende beter saisoen sal sijn van te bouwen”.
• 24-01-1650* RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 folio 39Rekest van Jan van der BEECKEN, Peter VERDIJSELDONCK en consorten pachters van de TIENDEN te SOMEREN verklarende dat door’eenen grooten hagelslach wint ende tempeest’ op 11 en 12 september 1649 de boekweit grote schade is toegebracht voor een geldsom van minimaal 2000 gulden, waarvan ze rentmr. TEMPELERS binnen 24 uren mededelig hebben gedaan. Sinds oude tijden is in geval van hagelslag door de abdij van Postel, waartoe de tienden behoren, kwijtschelding gedaan volgens de verpachtcedullen. Ze verzoeken nu de RvS deze remissie over te nemen. Dit rekest heeft men doorgestuurd naar Tempelair toegezonden om te informeren of deze hagelslag is voorgevallen vóór het maaien van de boekweit en zo ja, schriftelijk bericht te sturen over de volgens hem geleden schade en advies uit te brengen.
• 02-05-1650* RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 folio 201Rekest van Henrick Goyaert LENAERTS waard in de WITTEN VALCK te ‘sBosch verklaart actie en transport te hebben van Henrick BUYTENDIJCK gewezen schoolmeester te RIETHOVEN in Kempenland van 100 gulden over een half jaar tractement hem verschenen op 16 april 1649 en dat rentmeester TEMPELAER moeilijk doet over de betaling.
• 31-05-1650 *RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 folio 465 versoRekest van de regenten van EERSEL en omliggende dorpen omdat rentmeester TEMPELAERS naar hen een deurwaarder heeft gestuurd inzake de schoolmeesters en kosters in die plaatsen, op basis van een appointement van de Raad van 31 mei 1650.

• mei
• mei – De Staten van Holland besluiten met 11 tegen 8 stemmen tot afdanking van troepen, zeer tegen de zin van stadhouder Willem II. De Staten-Generaal noemen de resolutie van Holland illegaal, waardoor in de Republiek een politieke crisis ontstaat. De Staten-Generaal stellen, dat de defensie een taak is van de Unie, en niet van de aangesloten gewesten.
• juli
• 29 – Mislukte aanslag op Amsterdam door de Friese stadhouder Willem Frederik van Nassau. Twee van de drie compagnieën raken ’s nachts en in de regen de weg kwijt bij Hilversum. De bode uit Hamburg waarschuwt de burgemeester van Amsterdam. De poorten worden gesloten en de stadsmuren met soldaten bezet.
• 30 – Stadhouder Willem II laat zes vooraanstaande leden van de Staten van Holland arresteren; de afgevaardigden van Haarlem, Delft, Hoorn, Medemblik en Dordrecht, in de persoon van Jacob de Witt worden onder strenge bewaking afgevoerd naar slot Loevestein, sommige vergezeld van hun knecht of zoon.
• 3 augustus – Zeventig compagnieën onder bevel van Willem Frederik van Nassau-Dietz liggen voor Abcoude. Burgemeester Cornelis Bicker neemt de leiding in de stad Amsterdam.
• 17-22 augustus – De Loevesteiners worden een voor een vrijgelaten.
• september
• 19-09-1650 *RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 folio 473 Rentmeester TEMPELAERS is te BERGEIJK geweest om de grote TOREN van de parochiekerk te bezichtigen ‘die bevonden is van onder uyt den gront tot boven aenden boogh ende tegenoverstaende pilaer van malcanderen te sijn gescheurt ende oversulcx groot peryckel te sijn van geheel neder te storten, dat aende kercke groote schade soude doen, ende alsoo het opbouwen, onderhoudt ende repareren vanden selven toren staet alleen tot laste van de gemeyne ingesetenen van Bercheyck ende niet tot laste van tlandt, dat hij de wethouderen verscheyden reysen heeft doen insinueren ende heur vermaent de toren te doen repareren, maer dat daerop niet[s] en volght, de muragien vanden toren alle dage meer ende meer barstende, adverteert het selve om byden Raedt daerinne sulcken ordre te stellen als deselve sullen bevinden te behooren,waerop is goetgevonden hem te rescriberen dat hij noch aen de wethouderen sal insinueren om binnen xiiii dagen daernae int werck te laten treden dat de behoorlicke reparatie vanden voors. toren off by verder nalaticheyt, dat hy dan tselve sal laten by de handt nemen tot haeren laste”.
• 21-09-1650* RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 folio 477Brief van de rentmeester van Kempenland t.a.v de BERGEIJKSE TOREN, waarin hij schrijft dat de toren in de nacht van 9 op 10 september ‘van boven tot aen den gront geheel is nedergestort, met een stuck vanden sydemuere ende een pilaer aenden suytsyde al te samen met het geheel houtwerck ofte spitse onder de voet leggende sonder dat de clocke noch gevonden is, als wesende alles vermorselt, zulcx dat de geheele kerck aende westsyde met een deel vande zuytzyde gansch ende geheel open leght ende by aldien daerinne niet en wert versien dat staet te sorgen dat ’t leydack ende schip vande kercke met stercke westewinden voorts sall affsmyten ende geheel verderven. Ten anderen dat t’overwelffsel boven ’t groote choor soodanich is gescheurt ende van malcanderen geborsten dattet niet sonder groot peryckel en is, van gelijcken neder te vallen ende  groote schade te doen, dat nu aent voors. choor noch met mindere costen soude konnen geholpen ende gebert worden, ende nademael tselve choor staet t’onderhouden tot laste vant lant ende den thoorn ende verder geledene schade aende kercke tot laste vanden dorpe van Bercheyck voors., soo versochte hy dat hierinne mochte versien worden”.
• 27-09-1650* RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 folio 486Rentmr. TEMPELAIR heeft aan de SG op 15 september laten weten dat de toren van de kerk van BERGEIJK is neergestort en veel schade heeft veroorzaakt.
• 28-09-1650 *RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 folio 488De kerkenraad van LOMMEL heeft aan de SG laten zien dat de kerk aldaar enige renten en een jaarlijks inkomen heeft, enige jaren onbetaald zijnde. Door minnelijke schikkingen kan men dit inkomen niet verkrijgen. Men verzoekt om een ‘letteren executoriael’ om de schuldenaars te kunnen dwingen tot betaling. Bovendien is het daar vanouds gebruikelijk dat over de uitvaart van een dode aan de kerk 14 stuivers betaald worden, waaraan de ingezetenen zich nu niet langer willen houden.Tot kerkmeesters zijn benoemd Gerrit ENGELBRECHTS en Johan VAN NOORT en verklaren dat de boeken over de inkomsten en renten van de kerk berusten bij rentmeester TEMPELAIR.
• 14-10-1650* RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 folio 513Rekest van het dorpsbestuur van BERGEIJK betreffende hun TOREN. Men heeft vergaderd met de predikant om middelen te vinden om de kerk te repareren zodat er weer in gepredikt zou kunnen worden. “Tot dien eynde hebben sy een steenen muur ofte gevel begost te laten optrecken aende zijde daer de nedergevallen toorn hadde gestaen, daermede alle verdere schade van tempeest can uytgenomen worden, maer de rentmeester TEMPELAIRS heeft daertegen interdictie gedaen ende de supplianten gelast uyt crachte van voorgaende resolutie vanden 21^e septembris lestleden, met het opbouwen vande voors. gevel ofte mure niet voorts te varen ende in plaetse vandien haer gesommeert dat sy den gevallen kercktoorn wederom souden hebben op te bouwen ende te onderhouden in sulcker voegen als deselve voor desen is geweest. Twelck de supplianten gansch onmogelick iegenwoordich is te doen ten opsichte van heure groote ongelegentheyt ende dat int midden vanden buyck vande kercke noch een toorn staet daerinne een klock hangt ende genoechsaem bequaem is de gemeente te dienen, versoeckende mitsdien dat den voors. Tempelairs gelast mach worden de supplianten niet te turberen int optimmeren der voors. kerckmure, op dat de voors. kercke door tempeest ofte anders geen verder schade en comt te lyden, dat hy oock de supplianten niet verder sal mogen pramen tot het opbouwen vanden voors. thoorn, dewijle deselve onnoodich ende voor hen onmogelick is te voltrecken. Waerop gelet synde, is goetgevonden te schryven aenden voors. Tempelaer datmen meynt dat de supplianten by provisie de kerck met stroo off plancken sullen mogen decken ende bequaem maken om daerin te predicken, oock de muer off gevel by haer begost te maken, te laten voltrecken om de kerck te onderstutten ende voor vallen te preserveren, konnende het maken vanden voors. thoorn noch uytgestelt worden tot het voorjaer, alswanneer de heeren vanden Raedt daer sullen comen ende beter saisoen sal sijn van te bouw

• november
• 6 – Stadhouder Willem II van Oranje sterft op 24-jarige leeftijd aan de pokken.
• 14 – De prinses-weduwe bevalt van een zoon, de latere koning-stadhouder Willem III.
• 15-10-1650*RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 folio 515Rekest van Pr. BERGHMANS cum suis inwoners van BERGEIJK die de geestelijke tienden gepacht hebben en dat op 5 augustus in het dorp ‘is gevallen een swaren hagelslach’ waardoor zeker een derde part van de oogst is verpletterd. Ze verzoeken om kwijtschelding van het derde part van hun pachtpenningen. Het rekest wordt doorgestuurd naar rentmeester TEMPELAERS.
• 22-10-1650* RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 folio 529Gelezen is een rekest van Johannes AELSTIUS predikant te OIRSCHOT die verklaart bij het ingaan van zijn bediening in de vrijheid Oirschot geen bekwame woning had en dat hij daarom ruim een jaar lang van ‘sBosch naar Oirschot moest heen en weer reizen op zondagen en andere weekdagen, ongeacht goed of slecht weer. In de vrijheid Oirschot is wel een pastorie maar een ‘van weynige commoditeyt’ omdat die slechts twee kleine kamertjes heeft, noodzakelijk gerepareerd dient te worden, die hij niet als woining in gebruik wilde nemen. Volgens rentmeester TEMPELAIR is er inmiddels met heel veel moeite een huis verkregen, mede door toedoen van de SG, maar waarvan het gerucht gaat dat dat verkocht zal worden. Ook zou men nog een ander huis in huur hebben. Men verzoekt de rentmeester te laten weten wat de reparatie van de pastorie gaat kosten.

• zonder datum
• Groningen en Drenthe besluiten na de plotselinge dood van Willem II, Willem Frederik van Nassau ook tot hun stadhouder te benoemen. Zijn pogingen ook door de andere gewesten aanvaard te worden als regent voor Willem III lopen echter op niets uit. Alleen in Overijssel wordt hij door twee derde van het gewest als zodanig erkend. Daarmee begint voor de rest van de Republiek het Eerste Stadhouderloze Tijdperk.
• Blaise Pascal bestudeert de hydrodynamica en draagt bij tot de ontwikkeling van de differentiaalrekening.
• 1651januari
• 1 – Karel II wordt in Scone gekroond tot koning van Schotland.
• 18 – Begin van de Grote Vergadering te Den Haag. Gedeputeerden van de Zeven Provinciën bespreken de toestand na de plotselinge dood van stadhouder Willem II van Oranje.
• 26 – Dijkdoorbraken op verscheidene plaatsen in de Nederlanden, waarbij vooral de oostelijke gewesten worden getroffen.
• februari
• 22 – De eerste van twee stormvloeden die beide Sint-Pietersvloed heten, treft het oostelijk Waddengebied en splijt het eiland Juist doormidden. In de Oost-Friese kustplaatsen vallen duizenden doden.

24-02-1651*

RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 folio 81 verso Rentmeester TEMPELAIR heeft in een schrijven van 3 februari laten weten dat de abdij van POSTEL hoe langer hoe meer het hout van het ‘Groote Bosch’ omtrent de abdij gelegen, als ook elders, zowel het opgaande eikenhout als het schaarhout laten afhouwen en in grote menigte laten wegbrengen. Men informeert hoogschout BERGAIGNE hierover om orde op zaken te stellen, want deze onbehoorlijke praktijken zijn tegen het plakkaatvan 12 december 1647.

• maart
• 5 – Dijkdoorbraak bij Amsterdam tijdens een stormnacht. Aan de oostkant van de stad breken de Sint Antoniesdijk, Zeeburgerdijk en Diemerzeedijk. Hierdoor overstroomt de polder Watergraafsmeer en komt een groot deel van Amsterdam onder water te staan. Er vallen vijf doden.
• Maarten Tromp bevrijdt in de lente op de Scilly-eilanden Hollandse scheepsgevangenen van de Engelse koningsgezinde admiraal John Grenville. Daarmee is Tromp de Engelse republikeinse admiraal Robert Blake een stap voor.
• Oliver Cromwell stelt een Unie tussen het Engelse Gemenebest en de Republiek voor, onder zijn leiding en naar het model van de regeling voor Schotland. Het alternatief is oorlog.

04-03-1651	Notaris Henrick Leermakers, Oirschot  Inv. 69, Folio 9 Attestatie Abraham Tempelaers Stadhouder Kempenland Joorden Stockelmans c.s. verklaren t.i.v. Abraham Tempelaers dat Jan Goossens harde woorden gebruikte tegenover de magistraat, waarop aan Goossens werd gezegd dat hij moest vertrekken. Een en ander i.v.m. enige pachters die ontslagen zouden worden.
01-04-1651*	RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 folio 142 verso Rekest van Jan JOOSTEN te ‘sBosch verklaart dat Jan STOCKMANS schoolmeester en koster te ESCH hem van zijn bediening excuseert en Joosten vraagt of hij die plaats misschien mag innemen. Mede op advies van predikant SCHULIUS te ‘sBosch en predikant AELSTIUS predikant te BOXTEL gaat men akkoord met die plaatsing.
18-04-1651	Notaris Johan van den Kerckhoff, Oirschot  Inv. 87, Folio 83 Borgtocht N.N. Tempelaers Rentmeester Sijmon van den Broeck en Daniel de Hoppenbrouwer stellen zich borg over de goederen van wijlen Adriaen Bacx van Baerlant.
20-05-1651* Schoolmeesters	RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 folio 213 verso Jan Dircx TOL is koster en schoolmeester te AALST die er zich over beklaagt dat de regenten hem geen geschikte woning aanbieden en ook de corporele diensten niet uitbetalen zoals dat vanouds gebruikelijk was. Men stuurt het rekest naar rentmeester TEMPELAIR die men verzoekt orde op zaken te stellen in deze.
24-05-1651* Schoolmeesters	RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 folio 222 verso Jan DIRCX benoemd tot schoolmeester en koster te AALST die 60 gulden vergoeding vraagt voor het leren aan de arme kinderen aldaar.
01-06-1651*	RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 folio 237 verso Reactie van rentmeester TEMPELAIR op het rekest van Willem BOONS gewezen pachter van de PASTORIJTIENDEN van AALST n.a.v. schade aan de veldgewaaen vanwege zware hagelslag.
12-06-1651*	RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 folio 323 Johannes AELSTIUS predikant te OIRSCHOT inzake zijn huishuur en het verzoek voor een eigen woning.
22-07-1651	Notaris Johan Goossens (jr.), Oirschot  Inv. 28, Folio 48 Pachtovereenkomst Abraham Tempelaers Rentmeester geestelijke goederen in Kempenland Niclaes Jacobs, procuratie hebbende van Philips van der Strathen en van Abraham Tempelaers, heeft verpacht enige percelen aan Johan van der Straten.
04-08-1651*	RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 folio 355 verso Voorval bij de abdij POSTEL. De rentmr. van de geestelijke goederen in Kempenland de heer TEMPELAIR meldt dat ‘een harchier off halbadier van den Coninck van Spaignen met een deel gewapende supposten knechten ende honden opten 27e july lestleden uyt de Abdije van Postel syn gecomen ende den pachter van ’t landt die de thienden versamelde op een karre op de landerijen van de hoeve der abdije genaemt SPREEUWEL deselve geweldelick hebben affhandich gemaeckt, oock van andere landen d evruchten, sonder de thienden te laten doen ingevoert, hoewel in vorige jaeren de thienden aldaer mede syn verpacht, oock geinnet ende betaelt, voorts dat die van de abdije het hout omtrent de abdije staende, so opgaende boomen als schaerhout, met groote menichten vercoopen als mede de venen, ende die alsoo laten ontgronden ende wechvoeren, versoeckende dat tegensulcke attentaten moghe versien ende daertoe de behulpelicke handt van politicque off militaire persoonen mogen geassumeert worden”.

• augustus
• Het Engelse parlement keurt de Scheepvaartwet goed. Dit moet het handelstij keren. Sinds de Vrede van Münster hebben de Hollanders een groot deel van de handel op Spanje en het Middellandse Zeegebied overgenomen. De Engelsen beginnen Hollandse schepen lastig te vallen.
• 21 – Einde van de Grote Vergadering zonder benoeming van een nieuwe kapitein-generaal. Daarmee begint het Eerste Stadhouderloze Tijdperk in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.
• september
• 27 – Jacob Cats treedt af als raadspensionaris en wordt opgevolgd door Adriaan Pauw.
• oktober
• 29 – Christiaan Huygens schrijft als eerste in de geschiedenis natuurkundige formules op. Deze gaven de correcte theorie voor impuls behoud bij botsingen, een verbetering van de botsingswetten van Descartes.

02-12-1651*

RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 folio 581 Bericht van rentmeester TEMPELAIR inzake het verzoek van VAN DEN HEUVEL om te HOGE en LAGE MIERDE een nieuwe windmolen te bouwen. Men heeft dat verzoek doorgestuurd naar de rentmeester der geestelijke goederen gestuurd, omdat er molens zijn die onder de goederen vallen zoals bv. die van HOOGELOON.

03-12-1651*

RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 folio 582 Advies van rentmeester TEMPELAIR van 4 september op een rekest van de classis van Peel- en Kempenland van 22 juli, verklarende dat hij door een slands timmerman het pastorijhuis van LOMMEL heeft laten visiteren. De conclusie is dat reparatie onzinnig is en men stelt voor een nieuw te bouwen voor 2200 gulden. Tempelair kan zich daarin moeilijk vinden, omdat de reparatie van het ‘pastoraelhuys’ te OOSTELBEERS veel gekost heeft en leeg komt te staan omdat die predikant van daar naar Lommel zal gaan. Alle stukken zullen overhandigd worden aan de gecommitteerden van de SG die eerdaags in ‘sBosch komen.

• zonder datum
• De Venetiaanse vloot onder Lazzaro Mocenigo weet bij Paros de Turkse vloot op de vlucht de drijven.
• De oom van de overleden stadhouder Joan Wolfert van Brederode onderdrukt Oranjegezinde relletjes in Dordrecht.
• 1652april
• 6 – Jan van Riebeeck, officier in dienst van de VOC sticht een verversingsstation op de Kaap de Goede Hoop en legt daarmee de fundamenten van de Kaapkolonie.
• mei

14-05-1652*

RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 194 toegangsnummer 178 folio 185 Rekest van Josephus VAN RENSEN schoolmeester te HOOGELOON die verklaart met het dorpsbestuur een contract te zijn aangegaan voor een jaar waarbij hem is beloofd een extra tractement t.b.v. het leren der kinderen van 36 gulden. Het eerste half jaar heeft hij ontvangen maar nu weigert men de betaling voort te zetten, omdat in een resolutie van 2 october 1650 zou staan, dat de schoolmeesters geen extraordinaris tractement mogen genieten van de dorpen boven hetgeen hen van het land [SG] wordt gegeven. Hij dient een verzoek in en bepleit dat men de regenten van dit dorp zal ordonneren het contract na te komen. Het rekest wordt doorgestuurd naar rentmeester TEMPELAERS.

18-05-1652*

RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 194 toegangsnummer 178 folio 193 verso Reactie op het schrijven van rentmeester TEMPELAIRS over het oprichten van een nieuwe WINDKORENMOLEN omtrent de Vleutstraat bij de Woenselse Heide onder OIRSCHOT. De molen mag daar opgebouwd worden en zal niet nadelig zijn voor anderen. Wel heeft de rentmeester van de domeinen laten weten dat hij in deze graag gehoord wil worden.

19-06-1652*	RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 194 toegangsnummer 178 folio 249 Rekest van Leonardus AELSTIUS predikant te BERGHEM in verband met een declaratie van 143-16-0 betreffende het transport van zijn meubilair . Hij noet daartoe tevens de acte van zijn beroeping overleggen.
21-06-1652*	RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 194 toegangsnummer 178 folio 254 verso Wilhelmus CUMINUS predikant te VELDHOVEN en BLAARTHEM inzake de weigering tot uitbetalingen door rentmeester TEMPELAERS.

• 29 – Met de Slag bij Dover (Battle of Goodwin Sands) begint de Eerste Engelse Oorlog.

31-06-1652*

RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 194 toegangsnummer 178 folio 327 Johannes AELSTIUS predikant te OIRSCHOT woont in een huis dat beter gekocht kan worden dan dat men de pastorie laat repareren.

• juli
• 7 – Het stadhuis van Amsterdam wordt door brand verwoest. Een nieuw stadhuis is echter reeds in aanbouw.
• 10 – De Engelsen verklaren officieel de oorlog aan de Republiek der Verenigde Nederlanden.
• 14 – De afgetreden raadspensionaris Jacob Cats neemt zijn nieuwgebouwde buiten Huize Sorghvliet in gebruik.

02-09-1652*	RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 194 toegangsnummer 178 folio 367 [zie ook 399 verso] Rekest van Ivo PEETERS en consorten te RIETHOVEN die door toedoen van rentmeester TEMPELAIR een deurwaarder op bezoek hebben gehad n.a.v. de oogst van 1651 en het tiendbaar maken ervan.
21-09-1652*	RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 194 toegangsnummer 178 folio 399 verso Johannis AELSTIUS predikant te OIRSCHOT inzake zijn huishuur.

• oktober
• 8 – Nog een Nederlands verlies in de Slag bij de Hoofden (Battle of Kentish Knock).
• december

07-12-1652*	RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 194 toegangsnummer 178 folio 494 [zie ook 495 verso] Reactie op het rekest van AELSTIUS predikant te OIRSCHOT in verband met óf de aankoop van het huis waar de predikant in woont óf het voor lange tijd te huren. De predikant bepleit te koop te sluiten voor 2660 gulden.
16-12-1652*	RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 194 toegangsnummer 178 folio 505 verso Bericht van rentmeester TEMPELAIRS van 28 november als reactie op het rekest van Johannes HEIJMANS van 25 september, alsmede een schriftelijke getuigenis van Joahnnes ALSTOPHIUS predikant te WAALRE en VALKENSWAARD. De suppliant neemt de diensten te DOMMELEN ooit waar van Johan Heijmans de Jonge.

• 9 – Een vloot onder Maarten Tromp wint de Slag bij de Singels (Battle of Dungeness).
• Zonder datum
• In 1652 werd zijn eerste kleinzoon Abraham TEMPELAAR geboren
• Filips IV van Spanje herovert Barcelona.
• 1653februari
• 2 – Nieuw Amsterdam krijgt stadsrechten van de Amsterdamse kamer van de WIC.
• 28 – Begin van de Driedaagse Zeeslag voor de kust van Kent.
• februari – Koning Lodewijk XIV van Frankrijk danst mee in het “Ballet de La nuit” van Jean Baptiste Lully. Hij heeft de rol van “Zonnekoning”, en hij komt daar niet meer vanaf.
• maart
• 14 – Admiraal van Galen vernietigt een Engelse vloot die ter versterking van de Engelse Levantvloot naar Livorno gestuurd wordt.

16.5.1653

R1926 16.5.1653 f 139 Reijnerus TEMPELAER, advocaet, curator over Catharina LINTDORP, onmondige dochter van wijlen Mauritius LINTDORP, secretaris van Oirle CA, gehuwd met Margriet Antonie TEMPELAER Erfdeling van de nalatenschap van Anthonie van SOMMEREN, ritmeester te paard van de Generale Staten, waarin Margriet Anthoni van SOMMEREN gehuwd met Mauritius LINTDORP en hun dochter Catharina de helft toekomt. De nalatenschap wordt onverdeeld beheerd door capiteijn WIJLDE.

07-06-1653*

RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 195 dienstjaar 1653  toegangsnummer 178 folio 321 [zie ook folio 324] Rekest van Johannes AELSTIUS predikant te OIRSCHOT verklarende dat hij nog een jaar huishuur moet ontvangen over 1652 ter waarde van 61-0-0 en nog een onkostenpost van 7-10-0 = 68-10-0. Ook declareert hij 36-7-0 aan onkosten omdat hij met een ouderling uit Eindhoven op de Gelderse Synode is geweest. Voor de ouderling 37-10-0.

• juni
• 12 en 13 – Een aanval van Cornelis Tromp op de Engelse vloot ontketent de Zeeslag bij Nieuwpoort. Van de Nederlandse vloot blijft weinig over.
• augustus
• 10 – De Nederlandse vloot verliest de Slag bij Ter Heijde (Battle of Scheveningen).
• september
• 20 – Rijcklof van Goens wordt door de VOC benoemd tot commissaris en commandeur naar Ceylon.

02-10-1653	Notaris Johan van den Kerckhoff, OirschotInv. 89, Folio 38 Attestatie N.N. Tempelaers Stadhouder Aert Janssen Sijkens legt een verklaring af t.i.v. Philips Janssen Stans, inzake vervoer van de requirant naar de gevangenis in Den Bosch.
30 10 1653  1)	Someren ORA96,f.135v Meeus en Sijmon Hermans wnd te Poortugael, knd. w. Herman Meeus en Jenneke Sijmon Jan Templer hebben verkocht Jan Juliaen Joppen het versterf aangekomen van Grietje Reijnders, genaemd Grietje Bitters hun grootmoeder en van w. Sijmon Jan Tempelaer haer eerste man.
11-11-1653*	RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 195 dienstjaar 1653  toegangsnummer 178 folio 632 Rekest van Claes Jacobs CASIUS schoolmeester en koster te EERSEL die problemen heeft met rentmester TEMPELAIR die moeilijk doet over zijn tractement ‘op pretext dat hij van t’classis van Kempelandt ende Peellandt geaccuseert soude sijn van insolentien soo tegen het H. Ministerium als tegen de den predicant ende de regeringe aldaer gepleecht waer van hij suppliant hem excuseert’. Hij verzoekt dat men de rentmeester gelast hem zijn tractement uit te betalen.

• november
• November – Oliver Cromwell beseft dat hij niets uit deze oorlog zal winnen en wil vrede zonder verlies of winst. Hij is beducht voor een terugkeer van de Oranjes en -nog meer- hun Stuart-verwanten.
• 11 – Cornelis Tromp wordt benoemd tot schout-bij-nacht bij de Admiraliteit van Amsterdam.
• december
• 16 – Oliver Cromwell wordt Lord Protector van Engeland, Schotland en Ierland.
• Nederland annexeert het eiland Solor (Indonesië)
• zonder datum
• De Staten-Generaal laten 60 nieuwe oorlogsschepen bouwen van verbeterd model.
• De verbannen Karel II van Engeland biedt de Republiek samenwerking aan.
• Het slechte verloop van de oorlog leidt tot een opleving van de roep naar Oranje.
• Het graf van Childerik I wordt ontdekt.
• Hendrik Hamel ontdekt tijdens een schipbreuk Korea.
• Royal Delft/De Porceleyne Fles in Delft is opgericht
• Er volgen rellen in Dordrecht, Den Haag, Rotterdam en vooral Enkhuizen waar het volk een aantal dagen de stad overneemt.
• De Republiek gebruikt zijn grip op het Oostzee– en Middellandse Zeegebied om de Engelsen geheel uit deze gebieden te weren. Het verbond met Denemarken maakt het mogelijk de Sont te sluiten.
• 1654

30-01-1654	Notaris Johan van Oeckell, Oirschot Inv. 110, Folio 3 AttestatieAbraham Tempelaers Rentmeester Geestelijke goederen Woonplaats:EindhovenJan Gijsberts van Engelant en Jan Jansen Roelants verklaren t.i.v. Richard de Leeuw, dat zij van Abraham Tempelaers hebben vernomen, dat genoemde Tempelaers geen order heeft gehad om chijnsen t.b.v. St. Joris Gasthuis.
12-02-1654*	RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 196 dienstjaar 1654  toegangsnummer 178 folio 85 Rentmeester TEMPELAIR antwoordt vanuit Eindhoven op een rekest van schout VAN DER DUSSEN aangaande het pastoorshuis te VESSEM wat beschreven wordt als ‘een gemeen huysmans wooninge van cleijn gemack ende van slechte reparatie’ en dat hij sinds 1649 heeft verhuurd met alle aangehorigheden voor 26 gulden per jaar aan de regenten van het dorp, die daarin de schoolmeester-koster-voorlezer in laten wonen.
21-05-1654*	RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 196 dienstjaar 1654  toegangsnummer 178 folio 249 verso Bericht van rentmeester TEMPELAIR van 4 mei op het rekest van Jan Dirck TOL schoolmeester te AALST en het appointement daarop gesteld op 24 mei 1651 waarbij wordt goedgekeurd de regenten van Aalst nogmaals te ordonneren op basis van de appointementen van 9 augustus 1650 en 20 mei 1651 hem een geschikte woning aan te bieden om er school in te kunnen houden.
29-05-1654*	RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 196 dienstjaar 1654  toegangsnummer 178 folio 258 Advies van rentmeester TEMPELAIR inzake het rekest van Johannes GREVESTEIJN predikant te EERSEL van 7 november 1653. De twee jaren huishuur zullen hem niet worden gekort.

• april
• 22 – De Staten-Generaal keuren het vredesverdrag met Cromwells Gemenebest goed. Het is grotendeels een gelijkspel. Zij weten echter niet dat er in het geheim bedongen is dat Willem III van opvolging uitgesloten zal worden. Johan de Witt en Cromwell waren het daar wel over eens.
• mei
• 4 – De Staten van Holland nemen de Akte van Seclusie (Uitsluiting) aan, waarin Willem van Oranje van het stadhouderschap uitgesloten wordt. Vooral in Friesland is er grote verontwaardiging. De andere gewesten -behalve Zeeland– zijn alle zeer verdeeld.
• 20 – In Koerland vaart een dubbeldeks schip met 45 kanonnen uit naar Tobago. Das Wappen der Herzogin von Kurland is speciaal gebouwd om tropische producten naar Koerland te transporteren.
• 30 – De Zweden veroveren Fort Casimir in Nieuw-Nederland.

03-08-1654*

RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 196 dienstjaar 1654  toegangsnummer 178 folio 359 Brief van rentmeester TEMPELAIR in Kempenland van de 27e juli waarin hij breedvoerig ingaat op de sommatie en executies van ontvanger SCHASSERT, die voornemens is te procederen tegen de molenaars van de windkorenmolens zowel in BERGEIJK als in LOMMEL, behorende aan de abdij van Postel. Discussiepunt is het restant van het MUDDEGELD sinds 1629.

25-09-1654*

RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 196 dienstjaar 1654  toegangsnummer 178 folio 448 Bericht van rentmeester TEMPELAIR betreffende de molenaars te BERGEIJK en LOMMEL verklarende dat de molens in kwestie behoren aan de abdij van Postel en dat de huidige molenaars die molens vanaf 1629 in huur hebben gehad tot op heden. Zij hebben de huur of de jaarlijksepachtpenning aan de abt van Postel betaald tot 1648 en zijn daar verder geen penningen meer aan schuldig. In de pacht is de betaling van het MUDGELD hen niet ten laste gelegd behalve dat de molenaars van jaar tot jaar datgene hebben betaald waarop ze in de dorpslasten zijn getaxeerd geweest. De molenaars zijn van mening dat men ze t.a.v. dat mudgeld ongemoeid gelaten moeten worden

• oktober
• 12 – Bij de explosie van het kruithuis in de Delftse binnenstad vallen tientallen doden en worden honderden huizen verwoest. Een van de slachtoffers is de schilder Carel Fabritius. De ramp staat bekend als de Delftse donderslag.
• december

04-12-1654*	RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 196 dienstjaar 1654  toegangsnummer 178 folio 548 verso Bericht van rentmeester Tempelair dat de kanunniken van het kapittel van Hilvarenbeek twee derde deel van de grote en smallen TIENDEN van het dorp LOMMEL onder Kempenland en dat zij daarom verplicht zijn de kerk aldaar te repareren en te onderhouden gelijk ze dat voorheen ook hebben gedaan. Ze blijven nu echter in gebreke en laten de kerk zeer desolaat liggen en vervallen, niettegenstaande ze er wel toe gemaand zijn. De rentmeester wil graag nadere orders vande Raad om te weten óf de tienden in arrest zullen mogen blijven tot de reparatie ten hunnen laste ‘wel ende loffelyck’ is uitgevoerd. De Raad besluit dat hij de tienden in arrest kan houden totdat de KERK van Lommel behoorlijk zal zijn gerepareerd, mits hij daarvan het kapittel in kennis stelt. Mochten ze niet akkoord gaan dan kunnen ze dit zo spoedig mogelijk schriftelijk laten weten.
09-12-1654*	RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 196 dienstjaar 1654  toegangsnummer 178 folio 556 Declaratie van Johannes AELSTIUS predikant te OISCHOT van onkosten t.g.v. zijn deelname aan de Gelderse Synode.
22-12-1654*	RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 196 dienstjaar 1654  toegangsnummer 178 folio 580 Rapport inzake het proces dat nog onbeslist is tussen Jacob GERRITSE en consorten pachters van de tienden te WESTERHOVEN en Peter BALENUS oud pastoor van BERGEIJK. Alvorens over te gaan tot een sententie worden alle stukken doorgestuurd naar rentmeester Tempelair die van deze zaak alle kennis heeft om te dienen als bericht en advies.

• 24 – De afgetreden koningin Christina van Zweden laat zich op Kerstavond opnemen in de rooms-katholieke Kerk.
• zonder datum
• Karel X Gustaaf van Zweden bestijgt de troon.
• De stad Charkov wordt gesticht door opstandige kozakken die aansluiting bij Rusland willen.
• Pestepidemie in Amsterdam.
• 1655

1655 Buiten kempenland

Raad van Brabant, 1586 – 1811    788 .1085 Abraham Tempelaars, rentmeester geestelijke goederen in kwartier Kempenland, contra abten van Sint-Jacob in Luik, Tongerloo en Postel: onderhoud kerk in Bergeyk

21-06-1655

ARCHIEF: BEURZENSTICHTINGEN TOEGANGSNUMMER: 220 Inventarisnr: 440, Negatiefnr: 56-D2-11 Akte van overdracht, verleden voor schepenen van ‘s-Hertogenbosch, door Hendrik Ruysch, secretaris ‘s-Hertogenbosch, namens Catharina, dochter Adriaan Hendriks Rijsburch, weduwe Johan van de Wien, in leven oud-schepen Breda, aan Laurens van Kessel, secretaris ‘s-Hertogenbosch, namens Florentius Schuyl, voor fundatie Nicolaas van Houten, van jaarlijkse erfcijns van 15 carolusgulden uit per ceel land in Dieten “Groot Voorssent”, met retroactum ( = ouder bewijsstuk) van 1655 Reinier Tempelaar schepen, Zegelaar Tempelaar, mr. Reinier1654, 1661, 1669, 1673 aanvangsjaar van de ambtstermijn der schepenen, die één kalenderjaar omvat beginnende per 1 oktober (Bamis). Bij overlijden of vervanging van een overledene wordt de ambtstermijn slechts gedeeltelijk vervuld, aangeduid met “ged.” achter het jaartal.

• 29 juli – In Amsterdam wordt het stadhuis op de Dam in gebruik genomen. Er is 7 jaar aan gebouwd.
• 23 december – Ex-koningin Christina van Zweden houdt haar triomfale intocht in Rome.
• 15 september Perzikoorlog tussen de Susquehannock en Nieuw-Nederlandse nederzettingen.
• Raadspensionaris Johan de Witt en de Friese stadhouder Willem Frederik komen tot een vergelijk. Willem Frederik mag opperbevelhebber van het leger worden, maar hij moet ophouden zich luitenant-stadhouder van Overijssel te noemen. Daarmee erkent hij in feite de Akte van Seclusie van Willem III.
• Een groot deel van de stad Delden 120 gebouwen, vooral huizen, maar ook het stadhuis, het gasthuis en een armenhuis – branden daags voor Hemelvaartsdag af. Kerk en pastorie blijven gespaard.
• Veendam gesticht.
• 1656januari
• 8 – De Weeckelijcke Courante van Europa wordt voor het eerst uitgebracht door de uitgever Abraham Casteleyn in Haarlem.

15-01-1656	Notaris Johan van den Kerckhoff, Oirschot Inv. 92, Folio 8 Attestatie N.N. Tempelaers Advocaat Niclaes Santegoets verklaart t.i.v. de gecommitteerden en achtmannen verscheidene kwitanties van de arbiters en advocaten te hebben ontvangen, welke ten laste komen van de schepenen en welke zijn verzilverd
15-01-1656	Notaris Johan van den Kerckhoff, Oirschot Inv. 92, Folio 11 Attestatie N.N. Tempelaers Stadhouder Jan Peters van Boxtel c.s. verklaren t.i.v. Cornelis Eeckerschot, dat Cornelis aan de cipier van de gevangenpoort en aan de griffier de teerkosten etc. heeft betaald voor de laatste twee attestanten in de tijd dat zij gevangen zaten.
19-02-1657	Notaris Johan Goossens (jr.), Oirschot Inv. 34, Folio 17 Verso Huurovereenkomst Abraham Tempelaers Rentmeester Niclaes Jacobs verhuurt als lasthebber van Philips van de Straten en Abraham Tempelaers, een hoeve met toebehoren, gelegen te Woensel, aan Henrick Lenart Boelarts.

• juli
• 20 – Rembrandt wordt failliet verklaard. Zijn kunstverzameling, atelierspullen en huis worden aan de schuldeisers verkocht.
• september
• 30 – De raadspensionaris van Holland Johan de Wit laat door de Staten een plakkaat uitvaardigen dat filosofen verbiedt zich met de theologie in te laten en theologen om zich met de filosofie te bemoeien. Zo hoopt hij de heftige strijd binnen en buiten de universiteiten over de leer van Descartes in te tomen.
• zonder datum
• Alfons VI (Cintra) wordt koning van Portugal onder regentschap van zijn moeder.
• De Republiek stuurt een vloot naar Danzig onder Obdam, om te verhinderen dat de stad in Zweedse handen valt.
• Aanleg van het Amphitheater, met vijvers en fonteinen, bij de Springenberg, ontworpen door Jakob van Kampen.
• Mazurië wordt verwoest door invallende Tataren, die in twee weken 30% van de bevolking uitmoordden.
• 1657
• De Witt en Cornelis de Graeff maken een eind aan de Overijsselse troebelen. De klok wordt teruggedraaid. Hasselt en Steenwijk krijgen geen gelijk.
• De Republiek verklaart de oorlog aan Portugal omdat dat land geen schadevergoeding voor het verlies van Brazilië wil betalen. De vloot onder Obdam blokkeert de haven van Lissabon.
• De VOC voltooit onder leiding van Rijklof van Goens de verovering van (Portugees) Ceylon.
• 27 december – Bewoners van Vlissingen in Nieuw-Nederland vragen in de remonstrantie van Vlissingen gouverneur Pieter Stuyvesant om opheffing van het vergaderverbod voor de Quakers.
• Christiaan Huygens neemt een patent op een van zijn belangrijkste uitvindingen: het slingeruurwerk.
• Het Hertogdom Pruisen wordt onafhankelijk van Polen en verbonden met Brandenburg.
• 1658

1658	Dorpsbestuur Sint-Oedenrode, (1232) 1315-1811 Akte van rechtsgeleerd advies van Regnerus Tempelaer en J. Verster te ‘s-Hertogenbosch inzake het meningsverschil tussen het dorpsbestuur en een aantal inwoners van Sint- Oedenrode betreffende het collecteren van de verpondingen

• 26 februari – De Vrede van Roskilde maakt een einde aan de Deens-Zweedse Oorlog. Denemarken moet bijna de helft van zijn grondgebied afstaan aan Zweden.
• Karel X van Zweden hervat de oorlog en neemt Denemarken in storm, sluit de Sont en belegert Kopenhagen. De Nederlandse vloot onder Obdam wordt gestuurd om de Deense bondgenoten te steunen.
• 14 juni – Slag bij Duinkerke (1658). De vloten van Engeland en Frankrijk onder Henri Turenne verpletteren een Spaanse vloot onder de landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden: Juan II van Oostenrijk.

29-07-1658	Rechterlijk archief Son en Breugel Inv. 18, Folio 22 Verso Transport Jan Hanrick Tempelaers Overdracht door Ariaen Hanrick Coolen aan Jan Hanrick Tempelaers van zijn aandeel in de nalatenschap van Dirck Hanrick Colen.
29-07-1658	Rechterlijk archief Son en Breugel Inv. 18, Folio 23 Verso Transport Jan Hanrick Tempelaers Overdracht door Jan Hanrick Tempelaers aan Ariaen Hanrick Colen van een deel van de weide onder Breugel. Ligging: Broek
29-07-1658	Rechterlijk archief Son en Breugel Inv. 18, Folio 23 Verso Transport Jan Tempelaers Overdracht door Jan Tempelaers aan Ariaen Colen van een deel van een belening.
29-07-1658	Rechterlijk archief Son en Breugel Inv. 18, Folio 23 Verso Transport Jan Hanrick Tempelaers Overdracht door Jan Hanrick Tempelaers aan Ariaen Hanrick Colen van een deel van een obligatie.
29-07-1658	Rechterlijk archief Son en Breugel Inv. 18, Folio 23 Verso Schuldbekentenis Jan Hanrick Tempelaers Verklaring van Jan Hanrick Tempelaers aan Ariaen Hanrick Colen een bedrag schuldig te zijn.

• 5 augustus – In Frankfurt wordt de nieuwe keizer Leopold I gekroond.
• 3 september – Oliver Cromwell sterft en wordt als ‘Lord Protector’ opgevolgd door zijn zoon Richard.
• 8 november – Vlaggenkapitein Egbert Kortenaer breekt de Zweedse blokkade van de Sont. de viceadmiralen Witte de With en Pieter Florisz sneuvelen en krijgen een escorte terug naar Nederland, waar met name De With als een held wordt geëerd.
• Jaffna (Ceylon) wordt op de Portugezen veroverd door Rijklof van Goens. De eilanden voor de kust krijgen Nederlandse namen, waaronder Delft (eiland)
• Sjah Jahan wordt kort na het gereedkomen van de Taj Mahal door zijn zoon Aurangzeb van de troon van de Moguls gestoten.
• 1659

28-04-1659	Notaris Nicolaus van Vlodroph, Oirschot     De notaris resideert in Oerle. Inv. 122, Folio 28 Attestatie Cornelis Tempelaers Getuige Woonplaats: Oerle Wouter Schooffs en Jacob Peeters verklaren t.i.v. Cornelis Wouters, dat genoemde Wouters de dorpslasten, welke op zijn erffenisse rusten altijd zijn betaald in Veldhoven, alwaar zijn bezit is gelegen.
02-07-1659	Notaris Nicolaus van Vlodroph, Oirschot     De notaris resideert in Oerle Inv. 122, Folio 77 Attestatie Cornelis Tempelaers Getuige Marijke, weduwe van Wouter Matheussen verklaart t.i.v. de heer Pieck, rentmeester, dat zij is beboet door Wouter Schooffs wegens het niet aanlijnen van haar honden en dat haar zoon Peter de boete heeft betaald.
20-07-1659	Notaris Nicolaus van Vlodroph, Oirschot     De notaris resideert in Oerle.Inv. 122, Folio 67 Corn. Tempelaer Getuige Gerit Anthonis verklaart dat zijn vrouw Heijlken Gerit tijdens zijn afwezigheid aan Jan de Portier en Engel een koe heeft verkocht voor 19 gulden in presentie van 2 getuigen en zich wil adresseren tot de kopers om tot betaling van het bedrag te komen.

• juli
• 6 – In Groningen trouwen prinses Henriëtte Catharina van Nassau en vorst Johan George II van Anhalt-Dessau. Dit is het enige vorstelijke huwelijk dat werd voltrokken in Groningen.
• september
• 20 – Een drankincident vormt de aanleiding tot het uitbreken van de Esopus-oorlogen tussen de Hollandse kolonisten van Wiltwijck en de Lenape-indianen.
• 24 – Gerhard Wildervanck legt de eerste steen van de Gereformeerde Kerk van Wildervanck.
• november
• 9 – Frankrijk en Spanje, in oorlog sinds 1635, sluiten de Vrede van de Pyreneeën. In ruil voor vrede ziet koning Filips IV van Spanje af van zijn rechten op de landen en steden aangesloten bij de Unie van Atrecht: Artesië, de graafschappen Bonen en Henegouwen en delen van Vlaanderen (onder meer Duinkerke); verder delen van Luxemburg en Lotharingen en diverse heerlijkheden in de Languedoc. Bovendien komen beide landen een nieuwe grens overeen, waarbij Spanje afstand doet van de Roussillon, een deel van Navarra en het noordelijke deel van de Cerdagne.
• zonder datum
• Osebrandt Johan Rengers, heer van Slochteren, laat het Slochterdiep graven voor de afvoer van turf.
• De Engelsen sturen een vloot om de Zweden te steunen in de Vierde Noordse Oorlog. Een tweede Nederlandse vloot onder Michiel de Ruyter wordt er achteraan gestuurd om de Denen te versterken. De Denen gaan in de tegenaanval.
• 1660januari
• 1 – De commandant van het Engelse leger in Schotland, generaal George Monck, trekt de Tweed over met de bedoeling om de macht over te nemen in Londen.
• 23-01-1660 Notaris Nicolaus van Vlodroph, Oirschot     De notaris resideert in Oerle, Inv. 123, Folio 1 Huurovereenkomst, Cornelis Tempelaer Woonplaats: Oerle, Anneken, weduwe van Marten Hendricx, verklaart verhuurd te hebben aan Gerit Paulen een huis c.a, gelegen op de Vludt onder Oerle, voor de tijd van 10 jaar en een huur van 30 gulden etc.23-01-1660 Notaris Nicolaus van Vlodroph, Oirschot     De notaris resideert in Oerle.Inv. 123, Folio 4 Corn. Tempelaer Getuige, Gerit Pawelsen (Paullen) verklaart verhuurd te hebben aan Gerit Anthonissen een huis, hof etc. gelegen in Toterfout (Oerle) voor de tijd van 10 jaren en een huur van 27 gulden.21-02-1660 Notaris Nicolaus van Vlodroph, Oirschot     De notaris resideert in Oerle, Inv. 123, Folio 8        Huurovereenkomst, Cornelis Tempelaer Getuige Woonplaats: Oerle , verklaren verhuurd te hebben aan Wilhelm Aerts een huis, hof en aangelag, voor de tijd van 6 jaren en een huur van 30 gulden met de verdere voorwaarden.10-03-1660  Notaris Nicolaus van Vlodroph, Oirschot     De notaris resideert in Oerle. Inv. 123, Folio 10 Schuldbekentenis. N.N. Tempelaer Getuige Thomas Luicassen verklaart schuldig te zijn aan Gerit Jansen een som van 30 gulden, waarvoor hij als borg heeft gegeven 4 schapen.april
• 4 – Turenne wordt als derde maarschalk in de Franse geschiedenis verheven tot maarschalk-generaal van Frankrijk.
• mei
• 2 – Het Engelse Rompparlement stuurt de zwager van generaal Monk, Thomas Clarges, naar Holland om Karel II uit te nodigen naar Londen te komen en de regering te aanvaarden.
• 25-05-1660 Notaris Nicolaus van Vlodroph, Oirschot     De notaris resideert in Oerle.Inv. 123, Folio 27, Cornelis Tempelaer Getuige. Op verzoek van Jacob Cornelissen verstrekt de notaris een certificaat om 35 ooischapen en 8 hamelschapen, die verzoeken heeft gekocht in Oirschot en Wintelre, onverhinderd te vervoeren naar Waalwijk en Gorinchem.29-05-1660 Notaris Johan van Oeckell, Oirschot  Inv. 116, Folio 61 Attestatie. Abraham Tempelaers Rentmeester Geestelijke goederen kwartier Kempenland. Aert Daniels de Roij en Peeter Gijsberts van den Dooren verklaren t.i.v. Aert Daniels dije Hoppenbrouwer. dat hij geboren is in Oirschot en altijd hier heeft gewoond, met onderbreking van de tijd dat hij heeft gestudeerd buiten Oirschot.
• 29 – Intocht van Karel II in Londen. Door de opstand van generaal Monck is het bewind van Richard Cromwell omvergeworpen.
• juni
• 9 – Lodewijk XIV van Frankrijk trouwt met Maria Theresia van Spanje ter bezegeling van de Vrede van de Pyreneeën.
• 17 – Tweeënhalve week na de intocht van haar broer in Londen houdt de prinses-douarrière Maria met haar negenjarige zoon de prins van Oranje een intocht in Amsterdam. De regenten daar hangen blijkbaar hun huik naar de wind.
• september
• 17 – Het voorlopige Engelse parlement neemt een nieuwe scheepvaartwet aan, die net zo nadelig voor Holland en Zeeland is als de Akte van Navigatie van Cromwell.
• oktober
• 4 – De stad Amsterdam koopt het eiland Urk van Johan van de Werve met de bedoeling er een vuurbaak te bouwen voor de VOC-schepen.
• 18-10-1660 Notaris Nicolaus van Vlodroph, Oirschot     De notaris resideert in Oerle.Inv. 123, Folio 46. Corn. Tempelaer Getuige. Op verzoek van Hendrick Marcelis is de notaris bij de vader van Hendrick geweest om toestemming te vragen voor het huwelijk van Hendrick met Gertruijt Anthonisse te Wijck: De toestemming is verleend.november
• 28 – Oprichting van de Royal Society.
• december
• 1 – De Staten van Holland stellen de commissie aan ter educatie van prins Willem III van Oranje-Nassau, “het kind van staat”. Ze bestaat uit Lodewijk van Nassau-Beverweerd, Cornelis de Graeff, Johan de Witt, Nanning van Foreest , Kornelis van Beveren en Wigbolt van der Does. Raadspensionaris Johan de Witt komt steeds meer onder druk de opvolging van Willem III weer mogelijk te maken, onder andere ook van de kant van diens oom Karel II van Engeland.
• zonder datum
• Robert Boyle stelt zijn wet op waarin hij het verband legt tussen het volume en de druk van een gas.
• Bij de veenafgravingen op de grens van Friesland, Groningen en Drenthe ontstaat het dorp Bakkeveen.
• De lutherse dominee Johan Picardt publiceert een geschiedenis van Drenthe onder de titel Antiquiteiten of Annales Drenthiae. Daarin veel ruimte voor reuzen, duivels en witte wyven.
• 1661januari
• 30 – In Engeland worden de lijken van Oliver Cromwell en enkele hoge medestanders uit de grafkelder in Westminster Abbey gehaald, door de straten gesleept, opgehangen en onthoofd. De hoofden worden op palen gestoken terwijl de andere resten worden achtergelaten op een mestvaalt. Dit gebeurt op de dag dat, twaalf jaar geleden, koning Karel I werd onthoofd.
• maart
• 9 – De eerste minister van Frankrijk, kardinaal De Mazarin, sterft. Hij laat aan de jonge Lodewijk XIV een team na dat bestond uit de ministers Nicolas Fouquet, de Lionne, Le Tellier en raadsheer Jean-Baptiste Colbert.
• 04-04-1661 Notaris Johan van Oeckell, Oirschot  Inv. 117, Folio 19 Attestatie. Abraham Tempelaers Rentmeester geestelijke goederen. Richard de Leeuw verklaart t.i.v. Abraham Tempelaer, dat hij van mei 1602 beneficiant is geweest van de beneficie van St. Joris Gasthuis en tot de orde (1648) het inkomen heeft genoten daaruit en daarna het tweederde deel. juni
• 7 – Ruim 400 Amersfoorters trekken onder leiding van jonkheer Everard Meyster de Amersfoortse kei van de Leusderheide naar de Varkensmarkt.
• 21 – Zweden en Rusland sluiten de Vrede van Kardis.
• augustus
• 6 – De Staten-Generaal ondertekenen de Vrede van Den Haag met Portugal. Zeeland en Gelderland stemmen tegen. De Republiek erkent het Portugese gezag in Brazilië en ontvangt een schadevergoeding. Engeland heeft tevergeefs geprobeerd de vrede te dwarsbomen.
• september
• 5 – Koning Lodewijk XIV van Frankrijk en zijn ministers begeven zich naar Nantes, vergezeld van een leger musketiers. Ver van Fouquets vrienden en invloedssfeer slaat de koning toe in een goed voorbereide actie: d’Artagnan arresteert Nicolas Fouquet en zet hem op secreet.
• 11 – Robert Boyle informeert de Royal Society over zijn gaswet.
• Amalia van Solms neemt het voogdijschap van haar kleinzoon Willem op zich. De regenten in de Republiek waren er niet mee akkoord gegaan dat het voogdijschap toegewezen zou worden aan Karel II van Engeland, de oom van de jonge wees.
• 12-10-1661 Akte van verkoop, verleden voor Reijnier Tempelaer en Nicolaas de Lobel, schepenen van ‘s-Hertogenbosch, door Agnes Buijs, weduwe Henricus van Schijndel, aan Joost Martens van Vechel van cijns uit huis in Vughterstraat met uitgang in Postelstraat aldaar december
• 26 – De Republiek en Spanje sluiten het zogenaamde Partagetractaat over Overmaas, de streek rond Maastricht. Het gebied wordt gedeeld.
• zonder datum
• Karel II kondigt opnieuw, nu in zijn eigen naam, de Akte van Navigatie af. Hij benoemt Sir George Downing, bekend om zijn anti-Hollandse houding, tot ambassadeur. De Nederlanders die gehoopt hadden op betere betrekkingen met Engeland scharen zich nu weer achter Johan de Witt.
• 1662februari
• 1 – De Nederlanders in Fort Zeelandia geven zich over aan Cheng Cheng-kung, waarmee een einde komt aan bijna veertig jaar Nederlandse handelsmacht op Formosa (Taiwan).
• 11-01-1662 R 1617 f 163v GA Den Bosch Henrick van BERNAGIE, hoog- en laagschout van ‘s-Hertogenbosch, weduwnaar van Robertina van VLADERACKEN, zijn tweede huisvrouw, verkoopt een jaarlijke en erffelijke chijns van 60 car gld van en uit een huis achter de Mandemakers, tegenover de Craen “in den cleijnen gulden Beer”, tussen het pand van Wouter van ACHELEN, apotheker en zijn zuster Anna, “de groote Gulden Beer” – boomwaarts en “de blauwe Plaets” van Peter COTEL – vismarktwaarts, welke chijns Hendrick voorsz gekocht heeft van Abraham TEMPELAER op 24.5.1639, aan Christiaen HUIJGERS, drossaert van Cranendonck.23-04-1662 Akte van verlening, verleden voor Reinier Tempelaer en Nicolaas de Lobel, schepenen van ‘s-Hertogenbosch, door Dierk, zoon wijlen Hendrik Dierkszn, in Helvoirt, als man Henrikske, dochter Adriaan Berckelmans, aan Cornelis Jacobszn van Vechel van grondrente uit boerderij in Helvoirt “Aan de Gesel” naast erf van Adriaan Willemszn enerzijds en erf van Dierk Reijnders van Rosmaer, poorter van ‘s-Hertogenbosch, anderzijdsmei
• 21 – Karel II van Engeland treedt in het huwelijk met Catharina van Braganza. Als bruidsschat brengt zij de stad Bombay mee.
• 31 – De Rooms-katholieke vicaris van Haarlem Boudewijn Catz wordt benoemd tot apostolisch vicaris van de Hollandse Zending, waarmee hij de lleiding krijgt over de katholieke parochies in het land bij afwezigheid van een aartsbisschop van Utrecht.
• juni
• 2 – Koning Karel I van Engeland schenkt Suriname aan de gouverneur van Barbados Francis Willoughby en aan Lawrence Hyde, zoon van de eerste minister Lord Clarendon.
• 28-08-1662 Notaris Johan van Oeckell, Oirschot  Inv. 118, Folio 91 Attestatie. Abraham Tempelaers Rentmeester Geestelijke goederen. De ingezetenen verklaren na voorgaande voorlezing van het register van inkomsten van de parochiekerk te Best door Abraham Tempelaers, dat zij voor een pacht tweemaal aan de genoemde rentmeester betaalden.28-08-1662 Notaris Johan van Oeckell, Oirschot  Inv. 118, Folio 92 Attestatie. Abraham Tempelaers Rentmeester geestelijke goederen. Jan Janssen Scheijntgens c.s. verklaren ter instantie van de gelders aan de kerk, dat zij niet bekend zijn in het registers van de inkomsten van de kerk van Best.28-08-1662 Notaris Johan van Oeckell, Oirschot  Inv. 118, Folio 93 Attestatie. Abraham Tempelaers Rentmeester geestelijke goederen. Jan Janssen Scheijntgens c.s, oud-kerkmeester te Best, verklaren, dat het register van de inkomsten, voor de kerk is gevisiteerd en in orde is bevonden en in orde is bevonden en dat de namen in dat register hun wel bekend zijn.zonder datum
• Spanje stelt opnieuw de asiento de negros in. Dit asiento wordt verleend aan twee bankiers, oorspronkelijk afkomstig uit Genua en met een filiaal in Panama. Grillo & Lomelín hebben het asiento op hun beurt uitbesteed aan de Westindische Compagnie (Curaçao) en aan Engeland (Jamaica).
• Frankrijk annexeert Duinkerke.
• De economie in Holland is ijzersterk. Amsterdam is uitgegroeid tot de machtigste handelsstad in de wereld en heeft meer dan 100.000 inwoners.
• Er wordt een overeenkomst gesloten tussen de Republiek (Nederland) en Engeland, maar er heerst twijfel over hoe lang deze overeenkomst zal standhouden.
• Er wordt een verdrag gesloten tussen Frankrijk en de Republiek.
• De geesteszieke koning Alfons VI van Portugal verjaagt zijn moeder die het regentschap behouden wil. Later wordt hij door zijn broer (Peter II) afgezet en verbannen die vervolgens het regentschap van zijn moeder overneemt.
• 1663januari
• 20 – De Rijksdag van het Heilige Roomse Rijk komt bijeen. Ze wordt een permanent orgaan met als zetel de Rijksstad Regensburg.
• maart
• 4 – De Nederlandse zeevaarder Barend Barendszoon Lam ontdekt 2300 kilometer ten zuidoosten van Kaap de Goede Hoop de Prins Edward-eilanden die hij de namen Dina (Prins Edward eiland) en Maerseveen (Marion eiland) geeft.
• 01-06-1663 Notaris Johan van Oeckell, Oirschot Inv. 119, Folio 94 Inventaris. N.N. Tempelaers Rentmeester. Inventaris van charters, papieren en munimenten van Joordaen Stockelmans. juli
• juli – De Sint Jacob, een schip met aan boord 24 Nederlandse gezinnen, komt in Amerika aan. De kolonisten stichten een nieuwe nederzetting in de kolonie Nieuw-Nederland, die zij Nieuw-Amsterdam noemen. Op 7 september geeft de nederzetting, die inmiddels 1000 inwoners heeft, zich over aan een Engelse oorlogsvloot, waarna de naam wordt veranderd in New York.
• 19-10-1663Notaris Henrick Leermakers (sr.), Oirschot Inv. 74-78, Folio 458.
  Abraham Tempelaer Rentmeester Oud president goederen(Geestelijke)
  Antonij Tempelaer Oud president Eindhoven Getuige. Op het verzoek van Aldegonda van Gruijthuijsen en Henrick Gilles om inzage te hebben van brieven en schriften van het benefici St. Barbara, is de notaris naar Daniel de Hoppenbrouwer gegaan, alwaar de rentmr. Tempelaer de comme had geopend.

• december
• december – De bisschop van Munster Bernard von Galen maakt gebruik van een opvolgingskwestie in Oost-Friesland en bezet de Dijlerschans.
• zonder datum
• Pestepidemie in Amsterdam: één op de zeven Amsterdammers sterft.
• Ook in Amsterdam wordt begonnen met de tweede fase van de Grote Uitleg. De grachtengordel wordt doorgetrokken van de Leidsegracht tot aan de Amstel.
• De burcht van Kleef ondergaat een gedaanteverwisseling tot barokslot, onder leiding van architect Pieter Post; aanleg alhier van de stadhouderlijke residentie Prinzenhof.
• Nieuw-Frankrijk wordt een kroonkolonie van Frankrijk.
• Koning Lodewijk XIV van Frankrijk stelt de Prix de Rome in: jaarlijks kunnen enkele schilders, beeldhouwers of architecten op rijkskosten naar Rome reizen om de Italiaanse kunst te bestuderen.
• 1664

1664 Verwarde administratie.

Toegangsnummer: 277 Archieftitel: Heerlijkheid Mierlo, 1386 – 1851 64   Akte van opdracht van Raad van State voor deurwaarder tot verbod aan A. Tempelaars om Heer van Mierlo lastig te vallen over losbaarheid heerlijkheid, gelijktijdige kopie,

• 00-01-1664 Notaris Johan van Oeckell, Oirschot  Inv. 120, Folio 1N.N. Tempelaer Rentmeester Inventaris van Schuldboeken, charters, papieren etc. bevindende in het sterfhuis van wijlen Henrick Meijs.31-01-1664 RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672  inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 Memorie van rentmeester TEMPELAER die men heeft gelast een overzicht te maken van renten en pachthoeven van vóór 1648.08-02-1664 RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672  inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 Onderzoeksrapport van een memorie van Arnoldt TEMPELAER advocaat aan het Hof van Holland verklarende dat hij een partij verduisterde goederen zal aanbrengen, maar daarvoor wel de nodige kosten heeft moeten aanwenden. Hierover ontstaat discussie of een zoon de rol van zijn vader kan overnemen en kan declareren.18-02-1664 RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672  inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178, folio 91, 18 februari 1664 Rekest van verschillende particuliere ingezetenen van STEENSEL betreffende hun geestelijke renten of pachten aan of de KERK of de PASTORIE van Steensel en een actie vanb rentmeester TEMPELAER. 26-02-1664 RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672  inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178, folio 108 Regeerders en ingezetenen van EERSEL DUIZEL en STEENSEL over geestelijke pachten en renten die rentmeester TEMPELAER van hen gevorderd zou hebben, waarvan zij menen dat ze die niet schuldig zijn en dat die per abuis tweemaal op het quohier of register staan ingeschreven. Hierover ontstaat discussie.26 februari 166428-02-1664 RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672  inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 folio 110 28 februari 1664 Regeerders van REUSEL in conflict met rentmeester TEMPELAER over betaling van een som van 13-12-0 die ze niet schuldig zijn en nooit hebben hoeven betalen. Ze verzoeken hiervan ontslagen te mogen worden06-03-1664 RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672  inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178  Bericht van rentmeester TEMPELAER op het rekest van Aldegonda VAN GRUIJTHUIJSEN weduwe van wijlen Antony VAN HOVEN en mr. Hendrick GILLIS apotheker te Eindhoven. In het bericht staat dat men kanunnik Simon VAN DEN BROECK zal houden aan het overleveren van de doos met papieren, die bewaard zal worden naast andere stukken van het kapittel.maart
• 12 – New Jersey begint als privékolonie van de Britten Carteret en Berkeley. Zij hebben het gebied gekregen van de hertog van York, de latere koning Jacobus II. Het vormt een gedeelte van een stuk land dat James heeft gekregen van zijn broer, koning Karel II.
• 14 – Het graafschap Tengen wordt verheven tot vorstelijk graafschap.
• 18-03-1664 RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672  inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178, folio 132 verso, 18 maart 1664 Gedeputeerden van de Raad hebben gesproken met advocaar Arnold TEMPELAER en daarop is besloten te schrijven aan Erasmus VAN GREVENBROECK Heer van MIERLO dat hij aan de Raad moet leveren binnen 4 weken de titels en bescheiden , op basis waarvan zijn voorouders van Grevenbroeck het slot, de molen, landerijen en beemden, bossen, 2 hoeven en de molen watermolen van COLL hebben bezeten door de Hertog van Brabant aan de van Grevenbroecks te leen gegeven [zie ook: folio 185 verso, 186 verso, 207 verso].30-04-1664 RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672  inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178, folio 211,30 april 1664 Memorie van Guillaume VAN CAMPEN verklarende dat door Bastiaen VAN DER BENT bode van rentmeester TEMPELAER een rentebrief is overhandigd van ca. 24 gulden schuldig aan het H. KRUIS-altaar in de kerk van OIRSCHOT.mei
• 1 – De Engelse admiraal Robert Holmes verovert het fort Elmina op de WIC.
• mei – Nederlandse troepen onder de Friese stadhouder vallen Münsterland binnen en nemen de Dijlerschans in.
• 27-05-1664 RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672  inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 folio 279 verso 27 mei 1664 Rekest van Jan, Joost en Adriaen HOEFNAGELS zonen van Goort Wouters HOEFNAGELS te SOMEREN i.v.m. onkosten van een timmarage van het huis van zijn vader met medeweten van rentmeester TEMPELAER [zie ook: folio 583 verso].12-06-1664 RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672  inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178,folio 329, 12 juni 1664 Onderzoeksrapport van de missive van rentmeester TEMPELAER van 21 mei waarin deze adviseert, nu de gewezen kanunnik van het KAPITTEL van OIRSCHOT te weten Hendrick VAN WINTELROIJ is overleden, dat de toerbeurt voor de collatie nu bij de staat ligt; ook is overleden de gewezen kanunnik van het KAPITTEL van EINDHOVEN te weten Anthonius COOLEN. Hij wil een lijst met naam en toenaam van de kanunniken die nog in leven zijn en waar die wonen. Hierna volgt een resolutie van de SG over deze kwestie nl. het recht van collatie betreffende de kapittels van Oirschot, Eindhoven en Hilvarenbeek.30-07-1664 RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672  inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178, folio 432, 30 juli 1664 Bericht dat in naam van de Ed: Mo: betaald zal worden een derde part van de verpondingen van de KAPITTELTIENDEN van Oirschot gelegen te VESSEM en WINTELRE nadat de deken en de kanunniken hun rekening hebben gesloten met rentmeester TEMPELAER over genoemde tienden.augustus
• 1 – Slag bij Szentgotthárd: de Duitse coalitie onder aanvoering van Montecucculi verslaat de Osmaanse legers.
• 11 – De VOC weet een nieuw verdrag met Ayutthaya af te dwingen.
• september
• 24 – Peter Stuyvesant capituleert en draagt Nieuw-Amsterdam over aan de Engelsen.
• 08-10-1664 RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672  inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178, folio 514, 8 october 1664 Verzoek van Casparus DUIJTS predikant te HOOGELOON en VESSEM over de betaling door rentmeester TEMPELAER van de pomp, put en gootsteen à 90 gulden en 7 stuivers in plaats van 60 gulden voor zijn pastorie.
  03-11-1664 RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672  inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178, folio 547 verso 3 november 1664 Onderzoeksrapport n.a.v. een missive van rentmeester TEMPELAER i.v.m. de nodige reparaties aan KERKEN in KEMPENLAND en een schrijven voor de verantwoordelijken voor die reparaties  nl. resp. de abt van Sint Jacob te Luik en de abt van Tongerloo. 06-11-1664 Notaris Johan van Oeckell, Oirschot Inv. 120, Folio 99. N.N. Tempelaer. Jan Janssen Scheijntgens de oude verklaart t.i.v. Meriken, weduwe van Henrick Janssen van den Donck, dat zij uit een thiende in Best 8 lopen rogge of koren per jaar aan de kerk moet leveren.zonder datum
• De Engelsen beginnen weer schepen van de Republiek lastig te vallen. Er heerst een erg anti-Hollandse sfeer in Engeland.
• Von Galen eist Borculo-Lichtevoorde op en met Engelse financiële steun verklaart hij de oorlog en valt Overijssel en Gelderland aan. Hij dwingt de Nederlanders zich tot de IJssel terug te trekken.
• Frankrijk stuurt een vloot naar Cayenne, dat al enige jaren in handen van de WIC is en herovert het gebied. De Witt gaat er niet op in omdat de Republiek al genoeg problemen heeft.
• De WIC herovert Frans-Guyana op de Fransen.
• Bernhard von Galen, bisschop van Münster, verdrijft de Nederlanders uit de Dijlerschans, een fort dat zij voor de graaf van Oost-Friesland bezet hielden.
• De Amsterdammers Pieck, Pomp en Van der Veere verkrijgen patent op een brandspuit.
• 1665februari
• 15 – Première van het blijspel Don Juan van Molière.
• maart
• maart – de Tweede Engelse Oorlog breekt uit. De meeste Europese machten sympathiseren met de Republiek (behalve Munster en Portugal) maar houden zich erbuiten.
• mei
• mei – De Amsterdamse schouwburg wordt na een grondige modernisering heropend met de première van het spel “D’ondanckbare Fulvius en getrouwe Octavia” van Catharina Questiers.
• juni
• 13 – De Nederlandse vloot wordt in de slag bij Lowestoft zwaar verslagen door de Engelsen onder leiding van de hertog van York.
• juli 22-07-1665 RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummer 207 dienstjaar 1665 folio 681 verso, 22 juli 1665. Regeerders en predikant van ZEELST zullen voortaan continueren in de ontvangst van de kleine kerkrenten ter somme van 2-17-0 bestemd ad fabricam en dat rentmeester TEMPELAER de gilden van dien met rust moet laten en zich niet moet aanmatigen dat hij de ontvangst mag innen.
• 15 – Cees Evertsen wordt benoemd tot luitenant-admiraal en bevelhebber van de Zeeuwse vloot in plaats van zijn broer Johan Evertsen, die in de publieke opinie de schuld krijgt voor de nederlaag tegen de Engelsen.
• augustus 01-08-1665 RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummer 207 dienstjaar 1665 folio 731, 1 augustus 1665 Rekest van Willem Hendrick Hendricks GILENUS en Gerard VAN HOOGERLINDEN kassiers van de kas van de schoolmeestersweduwen onder het kwartier van Oisterwijk [ik denk dat dit Kempenland moet zijn of anders renmeester Bocholt] met verzoek rentmeester TEMPELAER zich punctueel houdt aan het appointement van 3 oktober 1664 en ook de onwillige schoolmeesters gelast zich aan de observantie van de regels te houden en het reglement van 22 november 1659 na te komen25-08-1665 Notaris Nicolaus van Vlodroph, Oirschot De notaris resideert in Oerle. Inv. 128, Folio 48 Abraham Tempelaer Rentmeester Geestelijke goederen De Raad van State der Verenigde Nederlanden te ’s Gravenhage heeft Johannes van Vlodrop benoemd tot schoolmeester en koster te Wintelre in de plaats van Tobias Verbraken per 24-8-1665 tegen een salaris van 200 ponden van XL grooten per pond per jaar.07-10-1665 Notaris Nicolaus van Vlodroph, Oirschot De notaris resideert in Oerle.Inv. 79-81, Folio 151 Abraham Tempelaer De notaris verklaart in Den Bosch te zijn geweest om de rekeningen van van Doesborch te overleggen. Daar bleek bij nader inzien drie rekeningen te ontbreken, waarop de vergadering is verdaagd tot 5 oktober aanstaande.03-10-1665 Notaris Henrick Leermakers (sr.), Oirschot  Inv. 79-81, Folio 172 Procuratie N.N. Tempelaer Otto H. van Doesborch machtigt zijn vrouw Suzanne Bruijnis om te compareren voor de heren Schuijl van Walhoven c.s. om daar met de erfgenamen wijlen deken van der Sterren de rekeningen betreffende het beneficie van Barbara sec. fundatie te liquideren.19-10-1665 RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummer 207 dienstjaar 1665 folio 1193, 19 october 1665 Missive van rentmeester TEMPELAER op het rekest van Jan HESSELMANS uit BERGEIJK pachter van de tienden, die om remissie heeft verzocht. 26-10-1665 Notaris Henrick Leermakers (sr.), Oirschot  Inv. 79-81, Folio 155 N.N. Tempelaer De notaris protesteert namens Otto van Doesborch tegenover van Nahuijs en van Kerckoerle inzake het te laat liquideren van het Beneficie Secundum fundations; Otto van Doesborch had tijdig de rekeningen aan de gecommitteerden laten zien.17-12-1665 RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummer 207 dienstjaar 1665 folio 1618 verso, 17 december 1665 Rekest van Adriaen VAN ACHTER rector van het beneficie van Brigitta en Willibrordus te OIRSCHOT met klachten over Otto VAN DOESBURGH. Rentmeester TEMPELAER wordt geauthoriseerd schaarhout behorende aan dit beneficie publiek te verkopen, waarvan een derde part toebehoort aan het land.
• 11 – Michiel de Ruyter krijgt het opperbevel over de gezamenlijke vloot van de Republiek.
• 12 – De Slag in de Baai van Bergen wordt gevoerd nadat een Engels flottille een Hollandse handelsvloot heeft overvallen. Met steun van de Noren (tegen de wil van hun Deense koning) kunnen de Hollanders de Engelsen verdrijven.
• december
• 10 – Het Nederlandse Korps Mariniers wordt opgericht door de nieuwe opperbevelhebber ter zee Michiel de Ruyter en raadspensionaris Johan de Witt.
• zonder datum
• Robert Hooke suggereert een golftheorie van het licht.
• De onenigheid over Oranje leidt tot incidenten. De matrozen van de Gouda dwingen hun kapitein voor aanvang van de slag het rood-wit-blauw door de prinsenkleuren te vervangen. Maar in het algemeen is er steun voor de gebroeders Cornelis- en Johan de Witt, zelfs in de pro-Oranje bolwerken zoals Friesland en Zeeland.
• De Engelsen nemen Sint Eustatius, Saba, Essequibo en Pomeroon in, maar Curaçao houdt stand.
• Pestepidemie in Londen.
• Bernhard von Galen, bisschop van Munster, belegert Groningen.
• 1666januari
• Doordat water en moerassen dichtgevroren zijn, kunnen 1500 ruiters van de Munsterse bisschop Bernhard von Galen het Twentse dorp Friezenveen binnenvallen. Ze plunderen en brandschatten huizen en kerk, en nemen de burgers die ze niet hebben gedood gevangen.

22-01-1666 …………………	RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672, inventarisnummers 190-216, Rapport van de heer VAN LOCHTEREN op de rescriptie van Casparus DUIJTS predikant te VESSEM in het kwartier Kempenland i.v.m. het herstel van de geleden schade op 4 november 1665 door enige soldaten die gezegd hebben dienst te doen voor de Bisschop van Munster. De regenten van Vessem wordt opgedragen aanwezig te zijn om samen met rentmeester TEMPELAER die te taxeren en hem vervolgens om te slaan over de ingezetenen
24-02-1666	RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672, inventarisnummers 190-216,    Missive van rentmeester Abraham TEMPELAER als advies op het rekest van Adriaen SPOORDONCK pachter van een pachthoeve onder BLADEL inzake een declaratie van 368-13-0.
29-03-1666	RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672, inventarisnummers 190-216, Missive van rentmeester TEMPELAER als advies op het rekest van Adriaen SCHUTS en Aert SNOECK schepenen der vrijheid van OERLE betreffende een stuk van haar gemeynt genaamd ‘de Meijr’. Er mag geen verkoop plaats vinden.

• april
• 18 – De Vrede van Kleef wordt gesloten als koning Karel II van Engeland de subsidie aan de prins-bisschop van Munster stopt. Hieronymus van Beverningh weet te bewerkstelligen dat de bisschop zijn aanspraken op Borculo opgeeft en toezegt zijn leger te beperken tot 3.000 man. De inval demonstreert pijnlijk het gebrek aan gevechtskracht van het Staatse leger.
• 31-05-1666

folio 710 De uitvinding van Anthony TEMPELAER betreft penningen die bij de respectieve kwartieren van de meierij voorheen zijn betaald en gefourneerd ten behoeve van de fortificaties van de stad ’s-Hertogenbosch. Men verzoekt de heren die op de verpachting in de meierij komen zich hierover nader te informeren en er over te rapporteren.

• juni
• De Vierdaagse Zeeslag, een nipte zege voor de Nederlanders.
• Hendrik van Nassau Ouwerkerk volgt Frederik van Reede op als stalmeester bij het Huis van Oranje.
• 21-07-1666

RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672, inventarisnummers 190-216 foli0 884Rekest van Abraham TEMPELAER rentmeester van de geestelijke goederen in het kwartier Kempenland die verzoekt dat de Raad de administratie van het KAPITTEL van OIRSCHOT weer als voorheen toevoegt aan de administratie binnen het kwartier Kempenland zoals dat ook met het KAPITTEL van SINT OEDENRODE is gebeurd. Hem wordt opgedragen de SG te laten hoe groot het derde deel van het inkomen is en hoe het afzonderlijk geadministreerd zou kunnen worden.

• 26-07-1666RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672, inventarisnummers 190-216folio 903 verso Missive van rentmeester TEMPELAER met een kopie van een sauvegarde verleend door markies castel RODRIGO op 12 november op vertoog en verzoek van de Staten van land en hertogdom van Brabant betreffende de dorpen BLADEL en REUSEL verklarende dat de Koning van Spanje deze dorpen en haar inwoners nog steeds als zijn onderzaten beschouwt. Hoogschout BERGAIGNE en rentmeester PIECK worden gelast deze zaak nauwkeurig te onderzoeken en te bezien of de staat hiervan geen nadeel ondervindt. augustus
• 4 en 5 – Tweedaagse Zeeslag (op de Noordzee)
• 13 – Cornelis Tromp wordt ontslagen vanwege insubordinatie. Hij is een uitstekende admiraal, maar steekt zijn Oranje-gezindheid niet onder stoelen of banken.
• 19 – Admiraal Holmes dringt door tussen de eilanden van Noord-Holland en verbrandt 150 schepen op de rede van Terschelling. Zie Holmes’s Bonfire
• Op 24 augustus 1966 passeren van het testament van Abraham en Caeterina de WITH
• 17-08-1666RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672, inventarisnummers 190-216folio 972 Missive van rentmeester TEMPELAER en secretaris VERSTER als advies dienende op het rekest van de regeerders en ingezetenen van VESSEM inzake de plundering bij dominee AELSTIUS waarvan de schade door de ingezetenen vergoed zal moeten worden.27-08-1666

RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672, inventarisnummers 190-216folio 1009 verso Rekest van de officieren, schepenen en borgemeesters van DRUNEN betreffende de jaarlijkse schouw over de straten, wegen, stegen en waterlopen. Besloten wordt dat predikant dominee PIJPARDUS predikant te Drunen en Nieuwcuijk de genoemde schouw ten laste van de pastoriewoning staande voortaan zal waarnemen en uitvoeren en dat de onkosten van dien door rentmeester TEMPELAER gerestitueerd zullen worden.

• september
• 2 tot 6 – Londen brandt vrijwel volledig af bij de Grote brand van Londen. De pestepidemie wordt door de brand ingedamd.
• 24-09-1666

RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672, inventarisnummers 190-216folio 1092 Missive van rentmeester TEMPELAER op het rekest van Heylwich VAN DER STERRE cum suis erfgenamen van wijlen Guilhelmus VAN DER STERRE in zijn leven beneficiaat te OIRSCHOT.

• oktober
• 2 – De Engelse Koning Karel II verleent het Privilegie der Visscherie aan de stad Brugge. Als dank voor de gastvrijheid tijdens zijn verblijf daar (1656-1659) verleent hij de stad het recht om ten eeuwigen dage met 50 boten in de Britse kustwateren te vissen.

13-10-1666	RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672, inventarisnummers 190-216folio 1135 Onderzoeksrapport van het rekest van Bernardus WATERBEECQ predikant te EERSEL en DUIZEL om restitutie van geleden schade. Kwartierschout Mathijs SWEER[T]S en rentmeester Abraham TEMPELAER wordt opgedragen dit te regelen.
29-10-1666	RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672, inventarisnummers 190-216folio 1195 Advies van rentmeester TEMPELAER op het rekest van Christiaen VAN EIJCK, Cornelis VAN EIJCK Heer van Gagelbosch en Hendrick Charles DE BOUSSELE. Men vindt dat zij als tiendheffers dienen bij te dragen in de reparatie van de KERK van BLAARTHEM
23-11-1666	RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672, inventarisnummers 190-216folio 1249 verso Missive van rentmeester TEMPELAER n.a.v. het rekest van Nicolaes VAN VLODORPH rector in de vrijheid OIRSCHOT die verzocht heeft een nieuwe kamer en kelder te mogen hebben in zijn huis. De aanvraag wordt overhandigd aan de heren die op de verpachting in de meierij komen.

• december
• 22 – In de koninklijke bibliotheek van Frankrijk komt op uitnodiging van minister Colbert een groep geleerden bijeen voor de oprichting van de Académie des sciences.
• zonder datum
• Zo’n 500 Engelse schepen – meest koopvaardij – worden in beslag genomen, onder andere in de Caraïben en bij West-Afrika.
• Isaac Newton ontdekt de Wet van de Zwaartekracht.
• In Rusland beginnen concilies die zullen leiden tot het schisma in de Russisch-orthodoxe kerk.
• 1667
• Tijdens de oorlog tussen de Nederlanden en Engeland wordt het zuidoosten van Engeland geblokkeerd.
• mei
• 8 – Begin van de Devolutieoorlog tussen Frankrijk en Spanje, uitgevochten op het grondgebied van de Spaanse Nederlanden. In de loop van dit jaar zullen Valencijn, Armentiers, Binche, Charleroi, Sint-Winoksbergen, Aat, Doornik, Dowaai, Kortrijk, Kamerijk, Oudenaarde, Aalst en Rijsel worden ingenomen door Frankrijk.
• Bij Dendermonde is Lodewijk XIV gedwongen zich wegens overstromingen terug te trekken. Ook het beleg van Gent dient voortijdig opgebroken te worden.
• juni
• 12 – Jean Baptiste Denis en Paul Emmeretz voeren de eerste bloedtransfusie bij een mens uit. Hij gebruikt bloed van een lam.
• 16 – De Staten-Generaal van de Nederlanden verlenen octrooi aan Christiaan Huygens voor het door hem uitgevonden slingeruurwerk.
• 17 – Een Nederlandse vloot onder Michiel de Ruyter zeilt de Medway op, verbrandt vijf oorlogsschepen en sleept het vlaggenschip van de Engelsen weg.
• 20 – Kardinaal Giulio Rospigliosi wordt verkozen tot paus en neemt de naam Clemens IX aan.
• juli 28-07-1667 Notaris Nicolaus van Vlodroph, Oirschot De notaris resideert in Oerle  Inv. 129, Folio 48 Procuratie Reijnier Tempelaer Advocaat Den Bosch Baltasaar van Gijsbergen machtigt Reijnier Tempelaer, advocaat, om in zijn plaats te ageren bij N. Vos van Havesaet vanwege geleverde wijnen.
• 31 – De Vrede van Breda wordt gesloten. Het moet een einde maken aan de Tweede Engels-Nederlandse Oorlog. Afgesproken wordt dat het Nederlandse Nieuw-Amsterdam officieel aan de Engelsen wordt overgedragen. De Republiek behoudt het kort voor de Vrede veroverde Suriname. De Bovenwindse Eilanden blijven ook bij de Republiek, evenals het Molukse eiland Run en een aantal forten aan de Afrikaanse westkust. Deze forten zijn nodig voor de slavenhandel. Ook worden de Engelse Scheepvaartwetten versoepeld. Verder wordt aan de Fransen het Noord-Amerikaanse Acadië teruggegeven.
• augustus
• 5 – Engeland tekent de Vrede van Breda. Engeland behoudt New York, maar geeft Sint Eustatius en Saba terug. Het geeft Suriname over en Cormantijn, een basis in West-Afrika. Het versoepelt de Akte van Navigatie en geeft zijn claim op Pola Run in de Banda eilanden op. Dit is een grote overwinning voor de Republiek en vooral voor raadspensionaris Johan de Witt.
• september
• 26 – Een Zeeuwse expeditie met zeven schepen onder bevel van Abraham Crijnssen verovert het Engelse fort Paramaribo in het suikerrijke Suriname.
• november
• 18 – In het Verdrag van Bongaja erkent de sultan van Tidore het handelsmonopolie van de Verenigde Oostindische Compagnie.
• Het schisma (“raskol“) in de Russisch-orthodoxe kerk is een feit. De zg. oudgelovigen scheiden zich, uit protest tegen de aangenomen kerkhervormingen, af van de hiërarchie van de Russische kerk.
• Het Eeuwig Edict wordt aangenomen in de Raad van Leiden. Daarin wordt het stadhouderschap voor altijd afgeschaft, en wordt gesteld dat de soevereiniteit niet bij de Unie, de prins of zelfs maar bij de Staten van het gewest ligt, maar bij de individuele steden.
• Het Verdrag van Andrusovo tussen Rusland en Polen wordt getekend.
• Simon Stevin komt met het eerste plan waarin wordt geopperd om de Zuiderzee en Waddenzee af te sluiten.
• De Franse minister Colbert voert een nieuw procesrecht in met de “ordonnance civile”.
• 1668januari
• 23 – Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, Zweden en Engeland gaan de Triple Alliantie aan die tot doel heeft een einde te maken aan het conflict tussen het danig verzwakte Spanje en de sterke zonnekoning in de Zuidelijke Nederlanden. De ondertekening van het verdrag vindt plaats in Den Haag.
• mei
• 2 – Ondertekening van de Vrede van Aken waarmee een eind komt aan de Devolutieoorlog. Spanje moet de onafhankelijkheid van Portugal erkennen en incasseert in de Zuidelijke Nederlanden een zwaar territoriaal verlies. 12 steden met “omliggend land”, voornamelijk gelegen in Vlaanderen en Henegouwen gaan over in Franse handen. Frankrijk moet wel de Franche-Comté afstaan.
• juli
• 17 – Willem Godschalk van Focquenbroch vertrekt met het schip De Gideon van Texel naar Elmina om daar onderdirecteur te worden.
• september
• 7 – Ondertekening van het contract waarbij Dordrecht de stapelmarkt wordt van Schotse wol in plaats van het Oranjegezinde Veere. Dit succes van de gebroeders Johan en Cornelis de Wit zal van korte duur blijken.
• oktober
• 12 – De stad Rotterdam koopt de heerlijkheid Kralingen voor 88.000 Carolusguldens.
• 1669
• 6 september – Na bijna een kwart eeuw strijd waarin de republiek Venetië vrijwel geheel alleen stond, geeft deze het eiland Kreta over aan de Turken.
• 26 november – Een aantal Amsterdamse schrijvers richt het genootschap Nil Volentibus Arduum op, waarin ze door kritieken beogen de toneelpraktijk in Frans-classicistische richting bij te stellen.
• 30 november – In Gent wordt de Ierse priester Olivier Plunkett tot bisschop gewijd.
• zonder datum
• Hennig Brand ontdekt fosfor.
• Amsterdam begint met de aanleg van straatverlichting.
• 1670Caeterina de WITHVan Caeterina de With weten we dat ze een dochter is van Aert Jan de With overleden op 27 januari 1670 in ‘s-Hertogenbosch  en begraven is in de Kathedrale Sint Janskerk van ‘s-Hertogenbosch. De trouwdatum van Abraham en Caeterina is niet bekend. De geboortedatums van de zeven kinderen ontbreken. Hoe oud Caeterina zal zijn geworden is niet te achterhalen.  Abraham Tempelaers trouwde, waarschijnlijk in hetzelfde jaar, met Maria Cornelis van Aeken, weduwe van de predikant van Oostelbeers, Jan Coronpinus.
• 2 mei – In Londen wordt de Hudson’s Bay Company opgericht, die de soevereiniteit krijgt over een groot deel van het tegenwoordige Canada.
• 31 december – In Dover wordt het Geheim Verdrag van Dover gesloten tussen Karel II van Engeland en Lodewijk XIV van Frankrijk. Ze beloven elkaar steun bij een aanval op de Zuidelijke Nederlanden en de Verenigde Republiek.
• Spinoza geeft zijn Tractatus Theologico-Politicus uit, waarin hij veel contradicties in de Bijbel blootlegt en argumenteert dat de religie en de filosofie strikt gescheiden moeten zijn. Hij stelt dat democratie van alle regeringsvormen degene is die het meest natuurlijk is en het meest in samenklank met de individuele vrijheid.
• In Amsterdam wordt de Magere brug over de Amstel gebouwd, tegenwoordig het bekendste bruggetje van de stad.
• Marcello Malpighi ontdekt met behulp van een microscoop de bloedcellen.
• 1671januari
• 21 – Panama-Stad wordt volledig in de as gelegd door de Engelse piraat Henry Morgan en zijn mannen.
• maart
• 11 – Oprichting van de Deense West-Indische en Guineese Compagnie.
• 8-07-1671 Notaris Nicolaus van Vlodroph, Oirschot De notaris resideert in Oerle Inv. 132, Folio 56 Abraham Tempelaer Adriaen Jan Marseles en zijn zusters verklaren schuldig te zijn aan Maria Cornelis van Aecken een som van 100 gulden.exacte datum onbekend
• Gottfried Wilhelm Leibniz bouwt een mechanische rekenmachine die kan vermenigvuldigen en delen.
• Robert Boyle ontdekt een brandbaar gas. Later blijkt dit waterstof te zijn.
• Einde van de Londense Pest in Nederland. Circa 20.000 mensen zijn omgekomen tijdens deze epidemie.
• De straatweg tussen Hoorn en Enkhuizen is klaar, de eerste verharde weg in het gewest Holland.
• 1672maart
• 12 – Engeland verklaart de Republiek de oorlog. De Engelse vloot valt een Hollandse retourvloot aan, afkomstig uit de Levant.
• april
• 8 – Ook Frankrijk verklaart de Nederlanden de oorlog.
• mei
• 17 – Turenne en Condé verzamelen hun troepen in de Franse Ardennen en trekken richting de Maas. Het Franse leger van 100.000 man ligt voor Wezet. De aanvoerders zijn het oneens of Maastricht aangevallen moet worden. Turenne is tegen en laat 10.000 man achter als rugdekking.
• 28 – Condé is gevorderd tot Kaiserswerth. Von Galen, die zich blijkbaar goed heeft voorbereid, sluit zich op het laatste moment aan.
• juni
• 1 -De Tweede Münsterse Oorlog begint: de troepen van Bernhard von Galen en Maximiliaan Hendrik van Beieren, ruim 30.000 man, bezetten Lingen en vallen bij Overdinkel Twente binnen. Ze veroveren Enschede, en starten het Beleg van Groenlo; Grol valt op 10 juni.
• 12 – Het Franse leger staat voor Lobith, klaar om de Rijn over te steken. Condé raakt gewond tijdens de oversteek. Turenne neemt het commando over en splitst het leger in tweeën. Zowel Arnhem als Nijmegen worden belegerd.
• 12 – Lodewijk XIV trekt naar Doesburg, zijn broer Philippe naar Zutphen.
• 12 – Het Beleg van Bredevoort. Munsterse troepen bestoken de stad met bommen en granaten.
• 18–22 – Von Galen verovert de heerlijkheid Bredevoort, en trekt door naar Lochem, Hattem, Elburg, Harderwijk, Deventer en Zwolle.
• 19 – Naarden valt voor de Fransen.
• 23 – Kampen, Hasselt, Rouveen, De Lichtmis, Zwartsluis en Staphorst geven zich over.
• 24 – In Friesland en Groningen begint men met het onder water zetten van landerijen.
• 25 – Bij het Beleg van Zutphen wordt de stad ingenomen.
• 26 – De vesting Steenwijk, Blokzijl en de schans bij Kuinre gaan verloren.
• 28 – Arnhem ingenomen.
• 30 – De Fransen liggen voor Gorkum.
• juli
• 4 – De Staten van Holland benoemen Willem III van Oranje tot stadhouder van het gewest. De prins wordt op 16 juli stadhouder van Zeeland.
• 5 – De capitulerende steden van Overijssel verklaren, bijeengeroepen in de Ommerschans, als rijkssteden de soevereiniteit van het Heilige Roomse Rijk te erkennen en de Overijsselse Staten onderwerpen zich aan Münster, onder verklaring de band met de Unie der Verenigde Nederlanden te ontbinden.
• 8 – De Staten-Generaal benoemen de prins Willem III tot kapitein-generaal van de landlegers en admiraal-generaal van de vloot.
• 11 – De stad Coevorden valt, na een beleg van minstens een week en dat veel langer heeft geduurd dan hen lief was. Een aanval op Bourtange mislukt.
• 16 – Bij een delingsverdrag worden Saksen-Eisenach en Saksen-Jena afgescheiden van Saksen-Weimar.
• 18 – Bernhard van Galen, bisschop van Münster, bestookt de stad Groningen met bommen en granaten.
• 19 – Albertine Agnes van Nassau laat krachtig optreden als de Friese waterlinie langs de noordzijde van het riviertje de Linde te zwak blijkt.
• 23 – Hans Willem van Aylva trekt zijn troepen samen bij Frieschepalen en Stroobos.
• augustus
• 1 – Op 1 augustus blijkt dat de sluisdeuren bij Makkum bij eb niet zijn dichtgehouden en de inundatie dreigt te mislukken.
• 5 – Von Galen bezet de Dijlerschans, tussen Weener en Bellingwolde, gedurende een tiental jaren een heet hangijzer en aanleiding tot conflicten.
• 18 – De Münstersen vallen in de nacht van 18 op 19 augustus Heerenveen tot driemaal toe aan, maar ze worden steeds gestopt. Daardoor kunnen ze Friesland niet verder binnendringen.
• 20 – Raadspensionaris van Holland Johan de Witt, de belangrijkste staatsman van dat moment, wordt samen met zijn broer Cornelis de Witt, lid van de Staten-Generaal, gelyncht door een woedende menigte. Dit gebeurt in Den Haag, in en bij de Gevangenpoort, waar Cornelis zojuist gevangen is gezet wegens een vermeende beraming van een moordaanslag op Willem III. Die werd met steun van de Oranjepartij tot stadhouder benoemd. In meerdere Hollandse steden wordt de wet verzet en regenten ontslagen.
• Maarschalk de Luxembourg laat tot genoegen van zijn manschappen kastelen langs de Vecht en de Rijn plunderen.
• 28 – Na een beleg van amper een maand geeft de bisschop van Münster zijn troepen opdracht de belegering van Groningen op te heffen en zijn opmars in Noord-Nederland wordt gestuit.
• september
• 2 – Blokzijl wordt bijgestaan door Friese troepen en een Hollandse vloot; de bisschop trekt zich terug.
• 7 – Winschoten wordt opgegeven.
• De Keulse en Munsterse bisschoppen hebben 30.000 man ingezet, maar halen hun troepen terug als Frederik Willem I van Brandenburg en Raimondo Montecuccoli zich in september bij Halberstadt verzamelen en de mogelijkheid bestaat dat zij in de rug worden aangevallen.
• 11 – Franse militairen blazen het Kasteel Brakel op. Ook het Slot van Well raakt zwaar beschadigd door Franse troepen.
• Frans Hendrik van Montmorency-Bouteville neemt het commando van Condé over.
• In september trekt Luxembourg naar Lexmond, Capelle en Benschop; drie dagen later naar Hilversum, Loosdrecht en Eemnes.
• oktober
• 12 – Luxembourg laat zich weglokken voor Naarden en verslaat prins Willem III bij een aanval op het door de Fransen bezette Woerden.
• Luxembourg moet 15.000 man afstaan aan Turenne, die zich opstelt tussen Wesel en Koblenz, langs de Rijn.
• 27 – Oudeschans capituleert voor de bisschop.
• december
• Het Staatse leger onder bevel van de stadhouder bedreigt Charleroi; deze operatie mislukt.
• 22 – Het beleg van Charleroi is opgeheven.
• 23 – Ontdekking van de Saturnusmaan Rhea door Giovanni Cassini.
• 28 – Tocht van Luxembourg over de bevroren Hollandse Waterlinie bij Zegveld. Nadat hij Zwammerdam en Bodegraven had laten uitmoorden, keerde hij terug naar Woerden.
• 30 – Coevorden wordt heroverd.
• zonder datum
• Maarschalk de Luxembourg had eind 1672 schoon genoeg van zijn verblijf in de ondergelopen polders. Condé, lijdend aan podagra, nam tegen zijn zin het bevel weer over. François-Michel le Tellier, markies van Louvois, gaf hem de opdracht wreed en onbarmhartig te zijn en zo veel mogelijk in brand te steken.
• Jan van der Heyden en zijn broer Nicolaas verbeteren de brandspuit door er een ‘zuigpomp’ en lederen brandslangen aan toe te voegen.
• De scheikundige Antoine Lavoisier formuleert de Wet van behoud van massa
• 167302-02-1673 RRS Resoluties Raad van State 1672-1702 toegangsnummer 178, inventarisnummer 217 dienstjaar 1673 folio 32 verso – donderdag 2 februari 1673 Missive van ontvanger Tempelaer n.a.v. een rekest van Adriaen Spoorman pachter van de tienden van het dorp Reusel met een verzoek om slechts 1/3 part te betalen van de pacht der voornoemde tienden. Men vindt dat niet op dit verzoek moet worden ingegaan.27-02-1673 RRS Resoluties Raad van State 1672-1702 toegangsnummer 178, inventarisnummer 217 dienstjaar 1673folio 61 verso – maandag 27 februari 1673 Rekest van Reijnier van Driel pachter van de tienden in het dorp Someren die om remissie heeft verzocht. Men zal het rekest overhandigen aan rentmeester Tempelaer. 06-03-1673 RRS Resoluties Raad van State 1672-1702 toegangsnummer 178, inventarisnummer 217 dienstjaar 1673 folio 71 – maandag 6 maart 1673 Missive van rentmeester Tempelaer n.a.v. een rekest van Jan Jaspers die om remissie heeft verzocht. Men gaat niet op dit verzoek in13-03-1673 RRS Resoluties Raad van State 1672-1702 toegangsnummer 178, inventarisnummer 217 dienstjaar 1673, folio 83 – maandag 13 maart 1673 Missive van rentmeester Tempelaer op een rekest van Sijmon van Hoeck, Aert Jan Decker, en verdere pachters van de ’s landhoeve gekomen van de abdij van Postel en ook het rekest van Reijnier van Driel pachter van de tienden te Someren die om remissie hebben verzocht. maart
• 22 – Het Engelse Lagerhuis neemt de Test Act aan: hoge functies in leger en staat worden voorbehouden aan Anglicaanse protestanten.
• 15-05-1673 RRS Resoluties Raad van State 1672-1702 toegangsnummer 178, inventarisnummer 217 dienstjaar 1673, folio 174 verso – maandag 15 mei 1673 Missive van rentmeester Tempelaer n.a.v. een rekest van de hoevenaars van de Postelse hoeven gelegen te Casteren. april
• De Franse bezetter blaast de landpoorten van Harderwijk op. In de stadsmuren worden grote gaten gebroken en de aarden vestingwerken worden deels afgegraven.
• juni 25-07-1673 RRS Resoluties Raad van State 1672-1702 toegangsnummer 178, inventarisnummer 217 dienstjaar 1673, folio 262 verso –  dinsdag 25 juli 1673 Missive van Tempelaer rentmeester over het kwartier Kempenland met een bijlage nl. een lijst van aangeschreven dorpen in dat kwartier.
• Tussen 13 en 26 – Het Beleg van Maastricht vindt plaats. Maastricht wordt belegerd en gebombardeerd door het Frankrijk van de Zonnekoning Lodewijk XIV. Capitulatie op 1 juli.
• juli
• 29 – De Nederlandse kapiteins-ter-zee Jacob Binckes en Cornelis Evertsen de Jongste (Keesje de Duivel) heroveren de Nederlandse kolonie Nieuw-Amsterdam dat in 1664 door Engelsen was veroverd. Zij hernoemden de kolonie Nieuw-Oranje naar Willem III van Oranje-Nassau die de kolonie echter in 1674 aan de Engelsen zou teruggeven.
• augustus 18-08-1673 RRS Resoluties Raad van State 1672-1702 toegangsnummer 178, inventarisnummer 217 dienstjaar 1673, folio 299 verso – vrijdag 18 augustus 1673 Missive van rentmeester Tempelaer en van rentmeester Donder en van pachter Arnoldus van Dockum.
• 21 – Slag bij Kijkduin: admiraal Michiel de Ruyter voorkomt met hulp van Cornelis Tromp de landing van een Engels-Frans leger bij Den Helder.
• 30 – Plechtige ondertekening in Den Haag van de Quadruple alliantie : bondgenootschap tegen Frankrijk in het kader van de Hollandse Oorlog.
• september 28-11-1673 RRS Resoluties Raad van State 1672-1702 toegangsnummer 178, inventarisnummer 217 dienstjaar 1673, folio 438 – dinsdag 28 november 1673 Drie missiven van rentmeester Tempelaer n.a.v. een rekest van Dirck op Morsel cum suis gebruikers van de pachthoeven en watermolen van Stipdonk [onder Lierop], Simon van Herck pachter van ’s landshoeve gekomen van de abdij van Postel en Jan Gijsberts van den Ree…..pachter van de tienden te Lierop.
• 13 – De Hollandse troepen heroveren Naarden op de Fransen.
• 13 – De Fransen blazen Kasteel Cranendonck op, een Brabants bezit van stadhouder Willem III.
• november
• 12 – Troepen van de Republiek veroveren onder leiding van Willem III Bonn, waardoor de Franse aanvoerlijnen naar troepen in de Republiek afgesneden worden.
• 11-12-1673 RRS Resoluties Raad van State 1672-1702 toegangsnummer 178, inventarisnummer 217 dienstjaar 1673, folio 463 – maandag 11 december 1673 Missive van rentmeester Tempelaer n.a.v. een rekest van Nicolaes à Vlodorp rector van de Latijnse School te Oirschot. Van de suppliant wordt verwacht dat hij jaarlijks 12 gulden huur betaalt en dat hij vervolgens het huis in goede staat en reparatie moet houden buiten het gemene land om.19-12-1673 RRS Resoluties Raad van State 1672-1702 toegangsnummer 178, inventarisnummer 217 dienstjaar 1673, folio 472 – dinsdag 19 december 1673 Missive van rentmeester Tempelaer n.a.v. een rekest van Reijnier van Driel en Jan Pieters en consorten pachters van de tienden te Someren. 1674februari
• 19 – De Republiek en Engeland sluiten de Tweede Vrede van Westminster. Hiermee komt een eind aan de Derde Engelse Oorlog.
• 22 – De Republiek en Munster sluiten vrede.
• 30-03-1674 ARCHIEF: COLLECTIE PROVINCIAAL GENOOTSCHAP TOEGANGSNUMMER: 221 Inventarisnr: 1120, Negatiefnr: 30-J3-16. Akte van verkoop, verleden voor Jacob Syvert van Syburch en Reinder Tempelaer, schepenen van ‘s-Hertogenbosch, door Aart van Geffen als man Anneke, dochter wijlen Jacob de Bruyn, voor zichzelf en als gemachtigde van Cornelis de Bruyn en Hillegonda van Roermont; Igrom van Roermond, zoon wijlen Reinder Igromszn van Roermond en Alegonda, dochter voornoemde Jacob de Bruyn; genoemde Igrom en Herbert Ancems van Herpen, als voogden over 2 minderjarige kinderen Reinder en Alegonda voornoemd, en Peter Laersmans als man Anna van Roermond, dochter van dezelfde, allen erfgenamen meergenoemde Jacob de Bruyn, aan Henrik Matheuszn van Bilsen van huis met middelhuis, tuin, bleekveld, achterhuis, 8 looikuipen en 2 kalkkuipen “De Keizerskroon”, in ‘s-Hertogenbosch aan Vughterdijk tussen beide poorten bij Sint-Corneliskapel tegenover “De Valk” en zich uitstrekkende vanaf genoemde straat tot aan het water, welk huis Jan Joachim Marcelissen, schoonvader meergenoemde Jacob de Bruyn, op 11 juni 1591 gekocht had van Peter Jan Peterszn de Weyer, hebbende Anthonie van Witvelt, stadhouder stad en meierij van Vilvoorde, als man Catharina de Bruyn Jacobsdr, haar part aan voornoemde verkopers verkocht Reinier Tempelaar schepen PLAATS INSTELLING: s-Hertogenbosch Zegelaarmei
• 11 – De Republiek en Keulen sluiten vrede.
• juni
• 6 – In het westen van India laat Marathaleider Shivaji zich tot chhatrapati (hindoeïstisch keizer) kronen, een directe provocatie aan het adres van Mogolkeizer Aurangzeb.
• juli
• 10 – De Staten-Generaal benoemen de pensionaris van Den Briel Cornelis de Jonge van Ellemeet tot ontvanger-generaal, een van de hoogste ambten van de Republiek.
• augustus
• 1 – Een zeer zware storm raast over de Nederlanden, met als gevolg tal van ingestorte gebouwen en vele slachtoffers; in de stad Utrecht stort het schip van de Domkerk in door een tornado.
• 10 – Het schip ‘Het vliegende paard’ van commandant Jurriaen Aernoutsz valt het Franse Fort Pentagouet in de Penobscotbaai aan. Het fort geeft zich na twee uren strijd over. Zo begint de verovering van Acadië en de stichting van Nederlands Acadië.
• 11 – Slag bij Seneffe (graafschap Henegouwen) tussen Willem III, Verenigde Provinciën met hulptroepen van Spanje en Duitsland, en Lodewijk II van Bourbon-Condé, Frankrijk.
• september
• Willem III neemt de vesting in Grave in, maar hij slaagt er niet in verder tegen Frankrijk op te rukken. De Staten-Generaal verklaren het stadhouderschap erfelijk voor de nakomelingen van Willem III.
• november
• 27 – De Nederlandse leraar Franciscus van den Enden wordt voor de Bastille opgehangen op beschuldiging van een samenzwering tegen Lodewijk XIV van Frankrijk.
• 1675januari
• 16 overleed Abraham Tempelaers op 63 jarige leeftijd, volgens zijn zerk op 22 januari
• 20 – Willem III verschijnt voor de Staten van Gelre. Hij bedankt voor de hem aangeboden hertogstitel.
• februari
• Op 1 februari werd hij bijgezet in de Sint-Jan
• 1675 Kapittel van Oirschot, 1261 – 1811 no 69 Verzoekschrift over beslag, dat erfgenamen ex- rentmeester kapittel, Tempelaar, hadden laten leggen op tienden van kapittel, met beschikking, kopie16-01-1675 Notaris Henrick Leermakers (jr.), Oirschot  Inv. 137, Folio 158 N.N. Tempelaer Lubertus van Vollenhoo verklaart de tiendenaren over de twee clampen, gelegen in Wintelre, te ontlasten van een arrest, gedaan door de rentmeester Tempelaer.19-01-1675 Brabandse Leeuw blz 99 ‘s-Hertogenbosch, Hendrik Suntay (?), j.m. van Emmerick, sold, onder Capt. Levingston, ondertr. 12 jan. 1675 Magdalena Stevens, wed. van Jacoba Tempelaers. Beiden won. In de Tolbrughstraat.02-09-1675 folio 369 – maandag 2 september 1675 Missive van Lubbert van Vollenhoo rentmeester van het kapittel van Oirschot contra de erfgenamen van wijlen rentmeester Tempelaer.07-09-1675 Notaris Johan van den Kerckhoff, OirschotInv. 104, Folio 45. Abraham Tempelaer Rentmeester. Peter Dielis Potters en Aert Peters van Nunen verklaren t.i.v. Frans Peter, dat Frans een hoeve had gepacht, waarvan het huis vervallen was en door hem is gerepareerd, waarbij de verpachter, Abraham Tempelaer had verklaard de kosten op zich te nemen.10-09-1675 folio 375 – dinsdag 10 september 1675 De erfgenamen van rentmeester Tempelaer wordt gelast an de generaliteitskamer door te sturen alle documenten aangaande inkomsten en uitgaven over hun rekening van 1670 en ook die over 1669. 12-10-1675 folio 405 verso – zaterdag 12 oktober 1675. Een serie korte berichten nl. het bericht over een noodzakelijke reparatie aan de Latijnse School te ’s-Hertogenbosch die overigens het bedrag van 287 gulden niet mag overschrijden; aan de pachters van de wildbaan over de Meierij Marten Christiaan Sweerts en Cornelis…… wordt gelast zich exact te reguleren naar het verschenen plakkaat over dat onderwerp, het geen betekent dat ze zich moeten onthouden van het doen van calanges, wat immers toekomt aan de raad en rentmeester generaal der domeinen; controleur Blom zal wprden gelast de bestekken m.b.t. de reparatie van de kerk van Haaren in naam van de RvS aan te besteden; Johan van der Meulen cum suis pachters van de impost op de bieren en andere specien in de stad ’s-Hertogenbosch worden geremitteerd met een som van 2500 gulden; het rekest en de bijgevoegde stukken van de kinderen van Symon Ausem te Bladel en de weduwe en kinderen van Isaak Wachtelaar te Hapert onder Kempenland worden overhandigd aan de commissieleden die naar de Meierij komen; aan Jacob Albert Prouningh op Nieuw Herlaer onder Sint Michielsgestel krijgt uitstel van betaling voor 2 maanden van een mud, een malder en vier schepel rogge; voorts wordt toegestaan dat de huur wordt gecontinueerd van het Minderbroedermagazijn provoost en gevangenhuis voor een periode van 6 jaren; de zaak tussen de erfgenamen van rentmeester Tempelaer contra rentmeester Brouwer en Lubbertus Vollenhoo de rentmeester van het kapittel van Oirschot; controleur Blom wordt gelast om de neergestoten geven van het huis aan het klooster in de Tolbrugstraat te laten repareren; de bakkers binnen ’s-Hertogenbosch hebben vergoeding gevraagd van het geleverde brood aan het regiment van de Graaf van Schellaert.17-10-1675 folio 420 – zaterdag 19 oktober 1675 Rapport van de heren van de generaliteitsrekenkamer over de verschillen tussen de erfgenamen van rentmeester Abraham Tempelaer in zijn leven rentmeester der geestelijke goederen in het kwartier Kempenland  contra de rentmeester van het kapittel van Oirschot Lubbertus Vollenhoo.22-10-1675 folio 430 verso – dinsdag 22 oktober 1675 Rekest van Aleijt Dionijs Roijmans weduwe van wijlen Lucas Bogaerts universeel erfgename van wijlen heer Joan Roijmans oud-pastoor te Eersel die een verzoek indient om voldoening van een bedrag van 263-4-0 en nog 73-0-0 en de helft van de pastorale tienden over 1672 en 1673 door wijlen rentmeester Tempelaer ondergeslagen. 24-10-1675 folio 435 – donderdag 24 oktober 1675. Rekest van Jan Peter Nagelmaeckers mulder van de Venbergse molen te Valkenswaard [er staat: Weert] met een verzoek dat Willem Boons gelast mocht worden om uit de restanten van rentmeester Tempelaer aan hem te betalen 563-3-0 die hij heeft voorgeschoten i.v.m. de reparatie van de molen. Dit rekest gaat naar rentmeester Nicolaes Brouwer om zich over dit verzoek verder te laten informeren.30-10-1675 folio 441 – woensdag 30 oktober 1675 Lijst van rekeningen die zijn binnengekomen:
• 25^e van Cornelis Ghans Heer van Nulant van de gemene middelen over ’s-Hertogenbosch anno 1673
• 10^e van Willem de Wildt verpondingen Kempenland over 1673
• 1^e rekening van Daniel van den Brande gemene middelen Maasland oktober 1672 tot en met 31 december 1673
• 22^e van Abraham Tempelaer geestelijke goederen Kempenland over 1669

1. 1676 167711-09-1677 Brabandse Leeuw blz. 102 Willem van Boucons (Bouhons ?), j.m. van Westphalen, sold. In de comp. Van Capt. Brus, ondertr. 11 sept. 1677 Marya Adriaens, wed. van Peter Gooyers Tempelaar, won. In de St. Jacobsstraat.167805-01-1678 Notaris Heribert van Audenhoven, Oirschot  Inv. 145-150, Folio 91 Attestatie N.N. Tempelaers. Henrick Verstijnen verklaart t.i.v. de momboiren over Arnoldus Buckincx, dat diens vader 30 jaar rentmeester is geweest en de ontvangsten heeft gehad van zijn neef Philips van der Straeten, in leven cantor in Oirschot.1679168013-02-1680 Notaris Johan Leermakers, OirschotInv. 231-235, Folio 189 n.n. Tempelaar Rentmeester beneficie St.Anna en St.Oda. Uittreksel van de rekening van het beneficie van St.Anna en St.Oda, opgemaakt door wijlen Henrick van Wintelroij, afgegeven door zijn weduwe1681168219-08-1682 (f 436v). Beheer goederen. R1926 19.8.1682 f 434v Govaert van CEULEN, Nicolaes SIGMANS en Nicolaes van BEUGEN zijn momboirs over de onmondige kinderen van wijlen Jan van CEULEN bij Adriana PIPELAER. Nicolaes wordt op 23.10.1683 vervangen door Moijses TEMPELAER16831684

   31-03-1684* RAAD EN RENTMEESTER GENERAAL DER DOMEINEN Toegangsnummer 9, INVENTARISNUMMER 19, document 5. Schrijven van Abraham Tempelaer in verband met het secretarisambt van Nuenen Gerwen en Nederwetten nadat Johan Stockmans hiervan afstand had gedaan. De eigenaar van deze erfsecretarie is Rochus Lo[o]vens hoogmeier van Sichem en Scherpenheuvel – 31 maart 1684. Inliggend een identieke kopie ondertekend door Moerkercken. Inliggend een resolutie op het request van Abraham Tempelaer. Hierin wordt gerefereerd aan het feit dat de familie Loovens en hun voorouders gedurende lange tijd van jaren het erfrecht hebben gehad van de meeste van de erfsecretarieën van Peelland en door de Raad en Leenhof van Brabant ermee beleend zijn geweest na de dood van Bartholt van Heessel. In het stuk worden diverse bedienaars van erfsecretarieën genoemd zoals: Hendrick Deckers te Beek, Daniel Mackalle te Bakel, Johan van Noort te Aerle, een zekere Hendrick Davervelt. Suppliant Tempelaer is ‘van ouders tot ouders van de religie’ en bovendien aan diverse predikanten gelieerd. Aanbevolen wordt bij de hoofdschout van Peelland de eed af te leggen – 31 maart en 1 april 1684.

    24-08-1684 Notaris Jacob van Nahuys, Oirschot   Inv. 201-220, Folio 85 n.n. Tempelaer Rentmeester Leendert Gerrits van de Sande en Jan Niclaes Santegoets leggen een verklaring af voor Willem Anthonis Hoevens inzake de vererving van een erfrente te betalen aan de rentmeester van de kerk van Best

   1685

   1685 Rechterlijk archief Son en Breugel  Inv. 20, Folio 8 Verso Transport Jan Hendrick Tempelaers Overdracht door deurwaarder aan Claes Jan Willems van het goed van Jan Hendrick Tempelaers.

   1690 Raad van Brabant, 1586 – 1811 788 .2542 Abraham Tempelaar, secretaris in Mierlo, contra Hendrik Walterij, secretaris van Geldrop: bediening van secretarie in Mierlo, 1690

   22-02-1694 Resoluties Raad van State 1672-1702,  Rampjaar tot aan de Spaanse Successieoorlog, toegangsnummer 178 inventarisnummer 240 dienstjaar 1694 1 helft – 24 microfiches, folio 129 verso – maandag 22 februari 1694 Rapport n.a.v. een rekest, deductie en andere bescheiden overgeleverd door Stephanus Cousijns voor hem zelf als voor de erfgenamen van wijlen Abraham Tempelaar rentmeester der geestelijke goederen in het kwartier Kempenland met een verzoek om ¼ te mogen ontvangen van alle vruchten baten en profijten sedert 1653 door de staat genoten van de abdij van Postel welke genoemde rentmeester ontdekt en aangebracht zou hebben, het saiseren van de boeken, charters en papieren en vervolgens van de goederen van genoemde abdij en het navorsen en recouvreren van bescheiden dienende tot bewijs van ’s lands recht op deze goederen, wat hij met alle mogelijk vlijt gedaan heeft. Het verzoek wordt echter afgeslagen.