1651 Abraham Tempelaer in de Abdij van Postel

De Abdij van Postel in de 13de eeuw staat bekend al velen jaren als een landgoed dat veel geld verdient aan de boeren die daar hun graan laten malen. Het is een lange lijst van schenkingen, ruilen en aankopen. We mogen zeggen dat de Abdij van Postel, net als andere stichtingen van die tijd een goed bestaan hadden. Wat gebeurd er met die inkomsten?

Er komt aan het licht dat ze gebruikt worden voor de armenzorg. Deze neemt grote afmetingen aan in de loop van de eeuwen.300 à 400 armen uit de omtrek ontvangen hier 3 maal per week bier en brood voor de hele dag. Naast deze doorlopende armenzorg zijn vooral de grote spijndingdagen op Asdag en Witte Donderdag bekend gebleven.
Op die dagen waren er soms meer dan 3 000 personen die hier dan een bedeling kregen in de vorm van 2 broden van 3 pond; een pond spek; twee haringen; een pot bier en voor degenen die barrevoets waren : een paar schoenen.
Soms werden er “30 zware verkens en meer dan 3 000 liter koren” uitgedeeld.

Openlijke uitoefening van de katholieke godsdienst was vanaf 1581 niet toegestaan, vaak stonden er flinke straffen op. De kerken waren in bezit genomen door de calvinisten en de kloosters werden opgeheven. Het exacte moment van inbeslagname en opheffing is regionaal verschillend. In het oostelijk deel van huidige Noord-Brabant vond dit bijvoorbeeld pas na de reformatie in 1648 plaats
Er kwam opstand van en op Vette Donderdag 1619 kwam het tot grondige plun­dering van het klooster.
De moeilijkheden ten spijt heeft provisor en later eerste abt Rombout Colibrant onder zijn bestuur veel weten te realiseren :

de 1200 m lange ringmuur rond de abdij, die in de 16de eeuw reeds was aan­gezet onder overste Simonart, wordt voltooid.
in 1610 verrijst de Vlaamse-Renaissance uitkijktoren.
in 1610 eveneens de brouwerij.
na zijn abtswijding (1621) gaat zijn kommer direct uit naar de kerk. Er wordt gezorgd voor een passend koorgestoelte en meer licht in de kerkruimte door het aanbrengen van de gotische ramen met bijpassend gewelf.
Niet te min werden op de spijndingdag van 27 februari 1631 werden 6 000 broden uitgereikt en 3 000 pond spek. Op deze dag en andermaal op Vette Donderdag 19 fe­brua
ri 1632 kwam het tot een bijzonder erge plundering. Dan werd het even kalm. Niet lang want toen brak de vervolging der geestelijken uit met de zgn. retorsie-plakkaten, waarbij grondig jacht werd gemaakt op ieder religieus en priester.
In 1648 komt er een nieuwe landgrens met het verdrag van Munster en Postel verloor veel bezittingen in Nederland. Erger nog: de landkaarten trokken de landgrens ten zuiden van Postel. De Staten maakten dan ook aanspraak op Postel en zijn goederen. Dit verlies van goederen der abdij betekende voor Postel meteen het einde van de spijndingdagen.

RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 folio 39
Rekest van Jan van der BEECKEN, Peter VERDIJSELDONCK en consorten pachters van de TIENDEN te SOMEREN verklarende dat door’eenen grooten hagelslach wint ende tempeest’ op 11 en 12 september 1649 de boekweit grote schade is toegebracht voor een geldsom van minimaal 2000 gulden, waarvan ze rentmr. TEMPELERS binnen 24 uren mededelig hebben gedaan. Sinds oude tijden is in geval van hagelslag door de abdij van Postel, waartoe de tienden behoren, kwijtschelding gedaan volgens de verpachtcedullen. Ze verzoeken nu de RvS deze remissie over te nemen. Dit rekest heeft men doorgestuurd naar Tempelair toegezonden om te informeren of deze hagelslag is voorgevallen vóór het maaien van de boekweit en zo ja, schriftelijk bericht te sturen over de volgens hem geleden schade en advies uit te brengen.

15-10-1650 RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 folio 515
Rekest van Pr. BERGHMANS cum suis inwoners van BERGEIJK die de geestelijke tienden gepacht hebben en dat op 5 augustus in het dorp ‘is gevallen een swaren hagelslach’ waardoor zeker een derde part van de oogst is verpletterd. Ze verzoeken om kwijtschelding van het derde part van hun pachtpenningen. Het rekest wordt doorgestuurd naar rentmeester TEMPELAERS.
01-06-1651 RRS Resoluties Raad van State over 1648-1672 inventarisnummers 190-216 toegangsnummer 178 folio 237 verso Reactie van rentmeester TEMPELAIR op het rekest van Willem BOONS gewezen pachter van de PASTORIJTIENDEN van AALST n.a.v. schade aan de veldgewaaen vanwege zware hagelslag.

De HO. Mo. Heren van Staten van Holland in 1651 (drie jaar na de vrede van Munster) zijn tot de conclusie gekomen, dat de abdij in de Meierij  was gelegen, terwijl de abdij met alle middelen trachtte te bewijzen, dat zij tot Antwerpen behoorde. Genoemde zaakwaarnemer, de heer Abraham Tempelaer kwam op 1 sept. 1651 met 25 man Hollandse troepen de abdij bezetten. De gouverneur van de Zuidelijke Nederlanden, Aartshertog Leopold van Oostenrijk dacht er anders over en verjaagde op 14 okt. van hetzelfde jaar met behulp van 60 Spaanse Soldaten de Hollanders uit de abdij.

Er werd onmiddellijk een proces aanhangig gemaakt door abt Janssen voor de Chambre mipartie. Maar dit proces zou aanslepen tot in 1785 en besloten worden met het verdrag van Fon­tainebleau, waarbij de Sta­ten afzagen van Postel zelf, maar weigerden de aangeslagen goe­deren terug te geven.

In 2013 ben ik op bezoek geweest om informatie in te winnen om te onderzoeken wat Abraham Tempelaer daar verder heeft gedaan. In het restaurant wisten ze me te vertellen dat de archieven niet meer toegangelijk zijn, dit naar aanleiding van het missen van boeken na bezoeken van genealogen en verdere bezoekers.

In het VVV-kantoor op het terrein sprak ik met een plaatselijke gids die aangaf om een aan te bellen en te vragen naar……… De gids gaf aan dat het na het aanbellen wel even zou duren voor dat er opgedaan zal worden. En jawel na enkele minuten hoorden we geschuifel achter de deur, de deur ging open en we vroegen of we de priester archivaris ….. zouden mogen spreken. Ja zeker hoor komt u maar verder was het antwoord en werden binnen gelaten en wij mochten plaats nemen in een ruimte grenzend aan de gang. Een kamer met prachtige kleden op de grond en aan de muur. Schilderijen van verschillende geestelijken en kastjes met kistjes en andere giften uit een verleden tijd. Na zeker tien minuten kwam de zeer bejaarde geestelijke ons mede delen dat de betreffende archivaris nergens meer was te vinden, doch wij hem wel zouden kunnen bellen. Na het verkrijgen van het telefoonnummer en het e-mailadres vertrokken wij weer. Na verschillende pogingen van bellen en e-malen hebben wij niet meer van hem vernomen.
De abdij van Postel wordt op zon- en feestdagen door pelgrims en dagjesmensen bezocht. In de abdij worden rondleidingen georganiseerd. Bovendien zijn er wandelingen uitgezet. Deze abdij staat verder bekend voor zijn eigen kaasproductie (1947) en sinds 1994 vanwege de nieuwe kruidentuin, waar onder meer ginseng wordt gekweekt. In een winkel worden verschillende abdijproducten verkocht zoals abdijbrood, kaas en hesp. Het Postelabdijbierwordt gebrouwen door Alken-Maes.
Bronnen:
15-2-1674 archief van de Raad van State 1.01.19 inv nr. 2165
Pachten van geestelijke pachthoeven, molens etc.. in de Meijereij van Den Bosch onder Abraham Tempelaers
o.a.
1. In de dorpe van Lierop is gelegen een ‘slootgen oft omwatert huijsken’ gecomen vande abdije van Postel met eenige landerijen ende weijlanden, thiendevrij.
Dit slootgen ofte omwatert huijsken voorgaend gemijnt op 75 gulden is nu bij rentmeester Tempeaer op approhatie van haer Ho:Mo: gecontinueert aen Dirck Goorts van Bussel voor de somme van veertich gulden boven lants lasten ende stelt tot borge Huijbert Jan Baeckermans alhier present.
Actum 15 feb. 1674 ter presentie van Johan van den Berghe en Johan van Oerle.

2. Een pachthoeve onder Lierop ‘ten Boomen’ gekomen van de abdije van Postel. Dese hoeve gepacht op 350 gulden boven dorps lasten, aen Huijbert Jan Baeckermans. Borge Dirck Goorts van Bussel en Huijbert Jan Baeckermans.
3. Den watermolen met een pachthoeve gelegen onder Lierop, gecomen van de abdije van Postel, thiendvrij. Gemijnt op 550 gulden is nu aen Jenneke (dv Thomas Roijmans gm Jan Jan van den Boomen av) weduwe Willem Marcelis Verberne Willem Marcelis Verberne voor 520 gulden boven dorpslasten.
Borge Wilbert Hendrick Welten en Thomas Willems haere soone.

www.bossche-encyclopedie.nl/straten/capucijnenpoort.htm     door Ed Hupkens
https://nl.wikipedia.org/wiki/Postel